De naam Stevenshof is nu vooral geassocieerd met de gelijknamige woonwijk in Leiden. Dat het vroeger een polder was weten ook velen nog wel. Maar waar de naam vandaan komt, of wat er in de polder was voordat deze werd bebouwd, is een stuk minder bekend. Door de geschiedenis heen voeren wij u mee naar de vindplaats van deze cache. Het gebied dat nu Stevenshof heet ligt in het stroomgebied van een voormalige zijtak van de Oude Rijn, gelegen tussen de strandwallen van Voorschoten en Wassenaar. Het was een zoetwater-getijdelandschap, dat meermalen is overstroomd. Hierbij werd klei afgezet en verder van de Rijn af ook veen gevormd.
De oudste bewoningssporen in het gebied zijn te vinden op de oevers van de vroegere stroomgeulen, en dateren al van ver voor de jaartelling. Bij het voorbereiden van de bouw van de woonwijk zijn scherven, botten en hout gevonden, gedateerd in de midden-ijzertijd (A) en Romeinse tijd.
Het gebied dankt zijn naam aan een heilige uit de vroegchristelijke geschiedenis, Sint Stefanus, de eerste martelaar van het christendom. Hij is door steniging om het leven gekomen (B) en wordt doorgaans afgebeeld met stenen in zijn handen of op zijn hoofd. Zijn relieken liggen in de San Lorenzo extra muros (Sint-Laurens buiten de muren) in Rome. Hoe ze daar zijn terechtgekomen is een verhaal dat geocachers moet aanspreken. Na zijn dood is hij door medechristenen buiten Jeruzalem verborgen. De locatie werd pas eeuwen later onthuld in een drie keer terugkerend visioen waarin werd opgeroepen naar het graf te gaan en dit op te graven.
Sint Steven is de patroonheilige van vele beroepsuitoefenaars, waaronder vanzelfsprekend de steenhouwers, metselaars en andere bouwberoepen zoals timmerlieden. Minder vanzelfsprekend is het patronaat van de kuipers en brouwers, maar daar begint wel de relatie met Leiden. Het was immers de Leidse brouwer Willem van Tetrode die samen met zijn collegabrouwers een gilde stichtte (C), dat al gauw een altaar oprichtte in de Onze Lieve Vrouwekerk ter ere van Maria en enkele andere heiligen, waaronder Sint Steven. Het gilde werd al gauw aangeduid als het Sint Stevensgilde of de Sint Stevensbroederschap.
Willem van Tetrode was een succesvol brouwer en stamde uit een bemiddeld geslacht met uitgebreide bezittingen en vooraanstaande functies in Leiden, Wassenaar en Voorschoten. Hij stierf echter kinderloos, en liet naar goed gebruik in die tijd een substantieel deel van zijn erfenis na aan 'goede werken' om zo zijn zielenheil te verzekeren. Hij stichtte een hofje (D) aan de huidige Haarlemmerstraat dat onderdak kon bieden aan dertien mannen en hun vrouwen. Om in het onderhoud te voorzien schonk hij het hofje onder meer een groot stuk land in Wassenaar dat voortaan als het land van het Sint Stevenspoortgen werd aangeduid.
Een polder was het toen nog niet. Daarvan is pas sprake als er een omkading wordt aangelegd (E), eerst rondom een gebied dat was afgebakend door de Nieuweweg, de Veenwatering, de Dolendsloot, de Speckenwatering en de Voorschotenpolder. Met deze omkading kwam er ook een polderbestuur, om het gezamenlijke onderhoud voor de ingelanden te regelen. Er lagen nogal wat vergravingen in het gebied waar klei werd gewonnen voor de steenbakkerij. Aanvankelijk waren deze geen onderdeel van de polder, maar geleidelijk werden deze gronden aan de polder toegevoegd. Uiteindelijk besloeg de polder ongeveer het gebied tussen de Nieuweweg, de Doedinckxlaan (Rijksstraatweg), de Oude Rijn en de Dobbewatering. De polder werd aangeduid als 'Stevenspoortgenpolder'. Omdat deze op grondgebied van twee gemeenten lag, waren zowel Wassenaar alsVoorschoten in het bestuur vertegenwoordigd, en werden vergaderingen afwisselend op Den Deijl en het Haagsche Schouw gehouden.
Aanvankelijk werd de polder niet centraal bemalen, maar waterde direct af op de Oude Rijn, via onder andere de Veenwatering. Hier is, onder de Schenkbrug, nog altijd een sluis aanwezig, die alleen in geval van zeer hoge waterstand in de Oude Rijn kan worden gesloten om de achterliggende polders te beschermen. Aan de Veenwatering werd later een wipmolen opgericht (F), de Stevenshofjesmolen.
Nadat de houten wipmolen was afgebrand, werd deze vervangen door een stenen exemplaar (G) met dezelfde naam. Een onderdeel van de koningsspil van de oude molen is hierbij hergebruikt en nog steeds aanwezig. De molen is nog steeds in bedrijf, al is het poldergebied dat hij bemaalt een stuk kleiner en wordt de structurele bemaling nu door een poldergemaal gedaan.
Lange tijd is de polder nauwelijks bewoond geweest. Bebouwing betrof een enkele boerderij (zoals de Dijkhof, waaraan de naam Dijkhoflaan nog herinnert), bedrijfsgebouwtjes ten behoeve van de kleiwinning en uiteraard de molen. Later zijn er nog kassen en een vleeswarenfabriek (langs de Rijksstraatweg bij Maaldrift) bijgekomen. Alleen aan de rand, en dan met name aan de Rijndijk - toen de doorgaande wegverbinding tussen Leiden en Den Haag -was sprake van een steeds dichter aaneengesloten bebouwingslint van bedrijven, fabrieken, woningen en uiteindelijk ook een klooster en een kerk. In de negentiende eeuw werd de spoorlijn Leiden-Den Haag ten oosten van de polder aangelegd. Ter hoogte van de spoorwegovergang in de Rijndijk kwam de halte de Vink (H), die vooral in het weekend werd gebruikt om de nabijgelegen uitspanning De Groote Vink te bezoeken. Toename van het autoverkeer leidde tot de aanleg van een rijksweg ten westen van de polder, die geleidelijk de doorgaand verkeerfunctie van de Rijndijk overnam.
De behoefte aan woonruimte in de Leidse regio nam in de loop van de twintigste eeuw enorm toe. Het grondgebied van de gemeente Leiden, dat aanvankelijk niet veel meer was dan het gebied binnen de singels, werd in drie annexaties twaalf keer zo groot. In 1896 en 1920 kwamen grote delen van de gemeenten Leiderdorp, Oegstgeest en Zoeterwoude erbij, en in de tweede helft van de twintigste eeuw (I) kwamen de Mors, de Leeuwenhoek, de latere Merenwijk en een groot deel van de Stevenshofjespolder erbij . Deze lag nu in drie gemeenten. De gemeentegrens met Voorschoten kent een nogal merkwaardig verloop, omdat planologisch alvast rekening is gehouden met een nooit gerealiseerd verkeersknooppunt. Deze niet uitgevoerde plannen verklaren ook het wel erg ruimbemeten ongelijkvloerse verkeersknooppunt en dito brug bij de Groote Vink/Ter Wadding.
Ook het zelfstandige waterschap Stevenshofjespolder ontkwam niet aan herindeling. Het ging op in het Hoogheemraadschap van Rijnland (J) en in de voorbereiding van de bouw van de woonwijk Stevenshof werd ook het te bemalen areaal van de polder steeds kleiner doordat de grond werd opgehoogd en de watergangen op boezempeil werden gebracht.
De bebouwing van Leiden en Voorschoten was inmiddels opgerukt tot dichtbij de Stevenshofjespolder, en ook het plan Stevenshof werd na veel gedoe in de gemeenteraad uiteindelijk goedgekeurd en ten uitvoer gebracht. In de noordwesthoek van de wijk werd begonnen met de bouw (K) en in een periode van ruim tien jaar werd de ene na de andere 'Vlek' volgebouwd. De Wijk Stevenshof ligt overigens maar deels in de Stevenshofjespolder. Ook delen van de aangrenzende Ommedijksepolder, Papewegsepolder en de Noordhoflandse polder zijn bebouwd. Van de oorspronkelijke Stevenshofjespolder resteert nog een klein, niet meer aaneengesloten gebied. De mogelijke aanleg van de Rijnlandroute zal het areaal nog verder reduceren en versnipperen. De Stevenshofjesmolen, de Veenwatering en de Nieuweweg houden de herinnering aan vroeger levend.
Stapeltel de gevonden jaartallen, zet de uitkomsten in volgorde achter elkaar en tel 32460494627 bij de gevonden antwoorden op.
Succes!
Je kunt de antwoorden van de puzzel controleren op GeoChecker.com.