E.T. Eenvoudige Taal
De roep om begrijpelijke taal is de laatste tijd weer geregeld te horen. Vaak valt dan de term jip-en-janneketaal. Maar wat is dat eigenlijk voor taal? Twee tekstdeskundigen doken in het werk van Annie M.G. Schmidt en gingen na wat wij daarvan kunnen leren.
Onnavolgbare beleidsstukken, lastig leesbare studieboeken, onbegrijpelijke bijsluiters – met grote regelmaat lezen we in de krant over problemen met alledaagse documenten. Niet verwonderlijk dat er dan gevraagd wordt om teksten in begrijpelijke taal. ‘Jip-en-janneketaal’ wordt dat vaak genoemd. Maar wat is dat precies?
Annie M.G. Schmidt
Letterlijk genomen is jip-en-janneketaal de taal die gebezigd wordt in de kinderverhalen over Jip en Janneke, geschreven door Annie M.G. Schmidt. Deze verhalen verschenen van 13 september 1952 tot 7 september 1957 wekelijks in Het Parool. Ze groeiden uit tot standaardliteratuur voor de Nederlandse kleuter, door de herkenbaarheid van de gebeurtenissen, de aansprekende silhouet-tekeningen van Fiep Westendorp, maar vooral door de virtuoze, geestige en glasheldere taal van Annie M.G. Schmidt.
In 2002 kreeg jip-en-janneketaal een bredere betekenis. Toenmalig VVD-partijvoorzitter Bas Eenhoorn begon de term te hanteren als omschrijving van ‘begrijpelijke taal in de politiek’ . Sindsdien wordt er nóg algemener mee verwezen naar begrijpelijke taal van volwassenen, zowel binnen als buiten de politiek, en zowel in positieve als in negatieve zin.
Korte zinnen?
Wat zijn de kenmerken van de taal in de Jip-en-Janneke-verhalen? Overeenkomstig de onderwijskundige opvattingen in de jaren vijftig werden de lettergrepen in de oorspronkelijke teksten door liggende streepjes van elkaar gescheiden. Janneke wordt dus Jan-ne-ke. In uitgaven vanaf 1977 zijn deze streepjes verdwenen; blijkbaar vond men ze toch te betuttelend en niet noodzakelijk voor de begrijpelijkheid van de verhalen. Dat is ook wel logisch: kinderen lezen de verhaaltjes meestal niet zelf; ze worden vaak voorgelezen door hun ouders, die deze teksten natuurlijk ook zonder streepjes prima begrijpen.
De geboorte van jip-en-janneketaal
In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van mei 2002 voert nieuwkomer Pim Fortuyn een succesvolle campagne. De VVD staat ineens op verlies in de peilingen, hoewel de partij tot kort daarvoor hard op weg leek de grootste van Nederland te worden.
VVD-lijsttrekker Hans Dijkstal koos tot dan toe steeds een genuanceerde opstelling, maar in maart 2002 vindt VVD-partijvoorzitter Bas Eenhoorn het tijd worden voor duidelijke taal. Hij roept Dijkstal op om meer in “jip-en-janneketaal” uit te leggen waar de VVD voor staat. De uitspraken van Eenhoorn doen veel stof opwaaien: politieke tegenstanders van de VVD gebruiken Eenhoorns woordkeus om te suggereren dat de VVD het electoraat als kleine kinderen beschouwt.
Dijkstal blijft wars van populisme en bij de verkiezingen verliest de VVD veertien zetels.
Typerend voor de Jip-en-Janneke-verhalen is verder dat ze bestaan uit korte zinnen met korte woorden.
Hier 2 voor-beelden.
Jip en Janneke hebben een poosje op de vensterbank gezeten en naar buiten gekeken. Maar er kwam niemand voorbij. Alleen maar een klein hondje. Toen zijn ze plaatjes gaan kijken. En alle plaatjesboeken hebben ze al uit. En het regent zo en het regent zo.
“Het kind heeft de koorts,” zegt dokter. “Zij moet in het warme zeepsop.” “Als je koorts hebt moet je niet in het warme zeepsop,” zegt de moeder van Poppejans. “Hoor eens,” roept de dokter, “als jij het beter weet moet jij maar dokter zijn.”
Bron: Jacqueline Evers-Vermeul en Ted Sanders
De hele tekst is te lezen op: http://www.kennislink.nl/publicaties/zeg-het-in-jip-en-janneketaal