Freixo
ANGIOSPERMAE / GENCIANALES / OLEACEAE
NOME CIENTÍFICO: Fraxinus excelsior L.
OUTRAS DENOMINACIÓNS: freixo, fresno común.
ETIMOLOXÍA: EXCELSIOR: máis alto, por ser o freixo que alcanza máis altura.
DESCRICIÓN: Árbore polígama de ata 30-40 m. Sistema radical potente e estendido. Tronco dereito e cilíndrico. Cortiza lisa e verde grisácea nos exemplares novos, parda escura, rugosa e gretada nos exemplares adultos. Copa alta, ovoide, estendida e pouco ramalluda.
Follas de 20-30 cm, caedizas, opostas, imparipinnadas, compostas de 9-13 folíolos (ás veces pode haber menos) de 5-11 x 1-3 cm cada un, sentados ou case, entre ovados e lanceolados, acuminados no ápice, cuneados na base, serrados en todo o seu contorno, cun número de dentes dobre do número de nervios secundarios, verdes escuras na face e máis pálidas no envés. A follas ao caer adquiren unha tonalidade amarelenta moi chamativa.
Flores de distintos tipos unhas unisexuais e outras hermafroditas, pouco vistosas, amarela - verdosas ou púrpuras, pequenas (2 mm), núas, con 2 estames e ovario súpero, agrupadas en panículas curtas de 2-3 cm, primeiro erectas, despois colgantes.
O froito é unha sámara de 25-50 x 7-10 mm, con á lanceolada, truncada ou escotada no ápice, arredondada na base, primeiro verde e despois parda. Madura a finais do verán.
FLORACIÓN: precoz, en primavera. A polinización é anemógama.
ORIXE: Orixinaria de Europa e Oeste de Asia.
HÁBITAT: Habita en sebes, ribeiras e bosques en solo fresco e profundo.
LOCALIZACIÓN: É abundante no norte de Galicia, no sur é sustituída polo F. angustifolia.
USOS: Especie leñosa con importancia na formación da paisaxe, usada como ornamental, para o que se seleccionaron moitas variedades. A madeira utilizouse tradicionalmente na construcción de carros e outros apeiros de labranza. As follas en infusión téñense utilizado como laxante e diurético. Tamén para combater as enfermidades renais e o reuma. A cortiza para baixar a fiebre e tamén como aromática, aperitiva, tónica e expectorante. A leña é moi bo combustible e da un carbón de primeira calidade.
OBSERVACIÓNS: Pódese confundir co F. angustifolia do que se distingue por ter as xemas negras e aveludadas.
Fonte documental: Niño Ricoi, H. (Autor), e Silvar, C. (Ilustrador) (2001) Guía das árbores de Galicia A Coruña: Baía Edicións
CURIOSIDADES: A madeira empregouse tradicionalmente na construción de carros e outros apeiros de labranza, en xeral aqueles elementos que requiren robustez e flexibilidade como os mangos ou os eixos dos carros, tamén na cestería. O freixo forma parte das tres árbores consagradas ás fadas: carballo, freixo e espiño, a xente sempre comenta que nos lugares onde aparecen as tres árbores seguro que se poden ver fadas.
Fonte documental: Árbores de Galicia