UWAGA!
Do zaliczenia tego EC będzie potrzebny ocet spirytusowy oraz moneta. Ocet jest to najbardziej dostępny produkt spożywczy, o czym można było się przekonać w czasach PRL-u. Bilon też nie był nigdy towarem deficytowym. W pobliskim Annopolu z pewnością znajdziemy niejeden sklep spożywczy, w którym bez trudu zakupimy ocet za ok. 2 zł, a jeszcze do tego pani wyda nam resztę w monetach :). Jeśli ktoś jednak twierdzi, że moje wymagania dotyczące potrzebnych narzędzi do rozwiązania zadań są wygórowane, powinien mieć na względzie, że przecież mogłem nakazać zabranie ze sobą teodolitu, georadaru oraz aparatu Maciaszka.
Ocet na półkach PRL-owskiego sklepu (Stefan Zubczewski /East News)
Tytułem wstępu:
Podróże z Geożonką na ścianę wschodnią w celach rodzinnych mają pewne zalety. Jedną z takich niewątpliwych zalet jest możliwość odwiedzenia ciekawych geologicznie miejsc i znalezienie, albo też założenie nowego EarthCache. Należy przy tym nadmienić, że Geożonka wykazuje niespotykaną wprost cierpliwość, ze stoickim spokojem obserwując, jak w amoku biegam po skalnych osypiskach, babram się w glinie, czy - o zgrozo - przeżuwam drobny materiał skalny w celu określenia jego frakcji. Z tego tytułu i w tym miejscu należą się Jej podziękowania za ogromną wyrozumiałość podczas tych geo-wycieczek.
Amonit z Opoczki Małej:
Kamieniołom w Opoczce Małej zasłynął ze spektakularnego odkrycia - odnaleziono tutaj fragment muszli największego w Polsce amonita. Średnica tego okazu wynosi 98cm, jednak jest to tylko jego wewnętrzna część, pierwotnie jego średnica wynosiła ok 165cm. Kawał zwierza! Okaz można oglądać w warszawskim muzeum geologicznym PIG. Tyle w temacie spektakularnych ciekawostek geologicznych, teraz przejdziemy do nieco bardziej przyziemnych (!) spraw jakimi są skały, w których owego giganta znaleziono.
Porównanie miejscowego amonita z autorem EathCache'a.
Opoki:
Skałą budującą w tym miejscu zbocza doliny Wisły jest opoka, która powstała w górnej kredzie, czyli ok. 90 mln lat temu. Opoki są to skały z wyglądu podobne do wapienia, zwykle białe lub kremowe. Podobnie jak wapienie, są morskimi skałami osadowymi powstałymi z drobnych szczątków organicznych. W swoim składzie różnią się jednak od wapieni tym, że oprócz węglanu wapnia (związku chemicznego budującego wapienie) mają w swym składzie także znaczny udział krzemionki. W zależności od udziału procentowego krzemionki możemy mówić o opoce ciężkiej albo opoce lekkiej. Opoka lekka zawiera ponad 50% krzemionki i powstaje wskutek wypłukania węglanu wapnia. Opoka ciężka ma dość mylącą nazwę, ponieważ w porównaniu z innymi skałami jest bardzo lekka. Jej ciężar to 1,4-1,6 g/cm3 (dla porównania ciężar wapienia to ok. 2,6-2,7 g/cm3). Z resztą weź do ręki kawałek opoki, jakie leżą pod ścianą kamieniołomu, w którym się znajdujesz, a przekonasz się jak lekka to skała. Powodem lekkości opok jest ich duża porowatość - może dochodzić do 45% objętości skały. Lekkość i łatwość w obróbce tej skały przy jej stosunkowo dużej wytrzymałości były powodem jej powszechnego wykorzystania w okolicznym budownictwie, czego przykłady możemy obserwować w drodze do kamieniołomu. Obecnie wydobycia w okolicy zaniechano z uwagi na jego nieopłacalność w stosunku do taniego, importowanego kamienia.
Opoki w ścianie kamieniołomu.
Czerty:
O czertach słyszałem już od dawna, widziałem ich zdjęcia, ale jakoś nigdy nie miałem okazji oglądać ich w terenie. Definicje opisujące czerty podają, iż są to występujące w skale wapiennej skupiska krzemionki - podobnie jak krzemienie - odróżnia je jednak od krzemieni to, że granica pomiędzy czertami a otaczającą je skałą jest nieostra, ponadto barwa czertu jest podobna do skały w jakiej występuje (zwykle biała lub szara). Ten opis rzadko jednak odpowiadał temu, co widziałem na zdjęciach. Z radością więc w tutejszych skałach ujrzałem i pomacałem klasyczne czerty. Tutejsze czerty mają barwę szarą na świeżym przełamie, te, które tkwią w ścianie pokryte są żółtawym nalotem. Jak widać na poniższym zdjęciu, przejście pomiędzy czertem i opoką jest nieostre, w zasadzie wygląda to tak, jakby czert był tylko czymś poplamiony. O tym, czy poza barwą czert wyróżnia się jeszcze czymś od otaczającej go opoki, dowiesz się rozwiązując zadania.
Czert (szary) w opoce (biała).
EarthCache:
Aby zalogować znalezienie EarthCache musisz odwiedzić wskazane przez współrzędne tego EarthCache miejsce. Następnie musisz odpowiedzieć na poniższe pytania i przesłać je do mnie za pomocą formularza kontaktowego.
Uwaga!
Niniejszy EarthCache został stworzony zgodnie ze standardami obowiązującymi przy tego typu skrytkach, aby maksymalnie podnieść jego walory edukacyjne. Odpowiedzi na poniższe pytania znajdziesz jedynie na podstawie wizyty w terenie, uważnej lektury niniejszego EarthCache oraz umiejętności logicznego myślenia. Odnalezienie odpowiedzi nie wymaga przeszukiwania internetu ani literatury fachowej. Warunkiem zaliczenia tego EC jest przesłanie do mnie OSOBIŚCIE odpowiedzi na WSZYSTKIE OBOWIĄZKOWE pytania. Logi zamieszczone bez uprzedniego nadesłania odpowiedzi, nie zawierające odpowiedzi na wszystkie obowiązkowe pytania lub zawierające odpowiedzi o treści "nie wiem", "nie umiem", "nie pamiętam" itp. będą usuwane bez ostrzeżenia.
1. Przyjrzyj się opoce w ścianie kamieniołomu i u jej podnóża pod kątem występowania w niej skamieniałości. Odpowiedz, jakie masz spostrzeżenia:
A. Cała skała zbudowana jest z dobrze widocznych gołym okiem fragmentów morskich skamieniałości.
B. W skale występują naprzemianległe warstwy o większej i prawie zerowej zawartości skamieniałości.
C. Skała to zbita biała masa, z której co jakiś czas wystają duże fragmenty amonitów i innych organizmów morskich
D. W tej skale nie ma prawie żadnych skamieniałości, historia z tym amonitem to chyba jakaś ściema.
2. W ścianie kamieniołomu widoczne są czerty. Opoka ma barwę białą, a czerty widoczne są w postaci tkwiących w niej guzów pokrytych żółtawym nalotem (w środku są szare). Przyjrzyj się i odpowiedz w jaki sposób są one ułożone w skale:
A. układają się w poziome, niemal ciągłe warstwy
B. tworzą pojedyncze, duże skupiska w postaci rozgałęzionych placków ok 20 cm średnicy i oddalonych od siebie o ok. 5m
C. są to podobnej wielkości, 2-3 centymetrowe konkrecje występujące dość rzadko (mniej więcej co 1-2m)
D. kształty i rozmiary czertów są zróżnicowane, tkwią w skale w odległościach co kilka cm, brak jest wyraźnej regularności w ich ułożeniu.
3. Poszukaj u podnóża ściany pokruszonych kawałków opoki, w których można znaleźć świeżo przełamane powierzchnie czertów. Mają one barwę szarą, a przejście od białej opoki jest stopniowe. Sprawdź za pomoca paznokcia oraz monety (posiadasz ją, prawda?), jaka jest twardość opoki i czertu:
A. Zarówno opoka jak i czert są na tyle miękkie, że można je zarysować paznokciem.
B. Opokę można zarysować paznokciem, a czerta nie da się nawet monetą
C. Opoki nie da się zarysować paznokciem, tylko monetą, podobnie jak czerta.
D. Opokę można zarysować tylko monetą, czert jest jednak na tyle twardy, że nie da się go zarysować nawet monetą.
4. Ostatnie zadanie polegać będzie na stwierdzeniu zawartości węglanu wapnia w czertach. Polej octem przełamany kawałek opoki i czerta - znajdziesz ich sporo u podnóża ściany kamieniołomu. I nawet mi nie mów, że nie masz ze sobą octu! Na powierzchni opoki zauważysz, że pod octem pojawiają się bąbelki. Będzie to świadczyło o tym, że w opoce znajduje się węglan wapnia - co nie dziwi. Jak jednak zachowa się polany octem czert?
A. Czert nie wykazuje żadnej reakcji - wniosek: nie zawiera węglanu wapnia.
B. Czert wytwarza bąbelki, ale nie ne jest to tak intensywne jak w przypadku opoki - wniosek: czert zawiera pewną ilość węglanu wapnia, mniejszą jednak niż opoka.
C. Czert burzy z octem tak samo jak opoka - wniosek: czert zawiera podobną ilość węglanu wapnia jak otaczająca go opoka.
D. Czert burzy znacznie mocniej niż opoka - wniosek: w czercie znajduje się znacznie więcej węglanu wapnia, być może nawet mamy do czynienia z opoką lekką (odwapnioną), z której większość węglanu wapnia została wypłukana.
Znalezienie możesz zalogować po wysłaniu do mnie odpowiedzi. Jeśli odpowiedzi będą błędne, skontaktuję się z Tobą w tej sprawie.
