Jedną z najciekawszych pozostałości wielkiej historii miasta są mury obronne. Dzierżoniowskie obwarowania miejskie zbudowano pod koniec XIII wieku z polecenia księcia świdnickiego Bolka I. Początkowo miasto było otoczone tylko pojedynczym murem, którego minimalna szerokość u podstawy wynosi ponad 1 metr. Później, prawdopodobnie w okresie wojen husyckich, otoczono miasto dodatkowym murem zewnętrznym. Między oboma murami znajdował się pas ziemi (międzymurze), który pełnił ważną funkcję w systemie średniowiecznej obrony miasta. Mury wzmocnione były basztami i półbasztami łupinowymi, otwartymi od strony miasta. Wybudowano około 30 baszt wzdłuż pierwszego pierścienia murów, z których do dzisiaj zachowało się 21. Zdarzały się także baszty o kwadratowej podstawie. Jednak przeważały baszty łupinowe, które od strony miasta wyposażone były w drewniane stopy. Łączyły się one z drewnianymi gankami wzdłuż murów obronnych. Do miasta prowadziły cztery bramy w wieżach, przez które prowadził wjazd. Od zachodu do miasta prowadziła Brama Świdnicka, od północy Brama Wrocławska, od wschodu Brama Ząbkowicka lub Piławska, a od południa Brama Wodopojowa. Wzdłuż murów obronnych przebiega trakt spacerowy, z którego rozpościera się widok na mury obronne, stare miasto, a w kierunku południowym na Góry Sowie.
Stopniową likwidację obwarowań miejskich rozpoczęto z końcem XVIII wieku, w związku z utratą przez nie znaczenia militarnego. Najpierw usuwano odcinki zewnętrznego pierścienia murów, a w pierwszej połowie XIX wieku bramy miejskie. Do dziś w większych partiach zachowały się mury tylko od strony południowo-zachodniej, oraz krótszy odcinek od północnego wschodu.
Aby dotrzeć do skrytki należy udać się na współrzędne startowe i stąd odbyć krótki spacer. Zanim jednak wyruszysz policz baszty łupinowe, które znajdują się pomiędzy miejscem, w którym stoisz a pobliską wieżą ciśnień. Ilość baszt podnieś do potęgi czwartej oraz dodaj do tego ilość baszt zwielokrotnioną cztery razy. Uzyskany wynik to S. Następnie ilość baszt zwielokrotnij siedem razy a uzyskasz T. Aby uzyskać współrzędne następnego etapu wykonaj działania na współrzędnych startowych:
N 50 43.(720-S)
E 16 38.(910+T)
Jeżeli współrzędne zostały wyliczone właściwie znajdujesz się tuż obok dwóch portali. Znajdź ten, który zawiera okrągły medalion z trzema czółnami tkackimi (godło cechów płócienników) oraz gmerk (znak) właściciela z liter M i R. Ponad arkadą znajduje się wmurowany relief ze św. Jerzym walczącym konno ze smokiem. Takie odniesienie do herbu miasta może wskazywać na to, że kamienica ozdobiona tym portalem pełniła funkcję domu cechowego. Tutaj należy ustalić pod jakim numerem stała kamienica w rynku, która posiadała opisany portal. Ustalony numer zwielokrotnij cztery razy, a uzyskasz P.
Następnie należy udać się do portalu obok, na którego belkowaniu wykuta jest sentencja w języku niemieckim: „MANCHERE KIMERT SICH IM DIES VND VMB DAS – BAU DU DIR EIN BESSER UND LAS MIR DAS” (Niektórzy troszczą się o taki czy inny - zbuduj sobie lepszy i zostaw mi ten). Napis można zrozumieć z jednej strony jako wyraz filozoficznego zadowolenia z tego co się posiada, z drugiej zaś strony jako pewną dumę właściciela z posiadanej kamienicy. Tutaj również należy ustalić pod jakim numerem stała kamienica w rynku, która posiadała opisany portal. Ustalony numer kamienicy należy zwielokrotnić dwadzieścia razy. Od tego wyniku należy odjąć numer z poprzedniej kamienicy zwielokrotniony trzy razy, i na koniec odjąć pięć. W ten sposób uzyskamy R.
Aby otrzymać współrzędne kolejnego etapu wykonaj działania na współrzędnych z etapu przy dwóch portalach:
N 50 43.(XXX-P)
E 16 (38+1).(XXX-R)
Jeżeli parametry zostały wyliczone poprawnie ponownie stoisz przed portalem. To kolejny uratowany od zniszczenia. Pochodzi z kamienicy, która do lat 60. XX wieku stała w południowej pierzei rynku. Ma on formę arkady dekorowanej płycinami, nad którą trzy konsolki wspierają trójkątny naczółek z belkowaniem ozdobionym tryglifami i metopami o motywach kwiatowych rozet. W polu naczółka widnieje nieczytelna dzisiaj tarcza herbowa. Na gzymsie belkowania łacińska sentencja głosi: „QUOB TIBI NON VIS FIERI, ALTERI NE FECERIS” (Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe).
W tym miejscu warto też zwrócić uwagę na znajdującą się na wysokości tego portalu basztę obronną. Widoczny jest na niej specjalny system układania kamienia łamanego, polegający na wyrównywaniu wątku co kilka warstw mniejszymi, płaskimi kamieniami.
Na tym portalu znajdź dwie daty (czterocyfrowy rok) i odejmij je od siebie tak, aby wynikiem nie była liczba ujemna. Liczbę tą podziel przez 4,5 a uzyskasz K. Następnie ustal liczbę kwiatowych rozet i zwielokrotnij ją szesnaście razy. Do wyniku dodaj dwa a uzyskasz L.
Aby uzyskać współrzędne finałowego etapu wykonaj działania na współrzędnych z etapu przy jednym portalu:
N 50 43.(XXX+K)
E 16 39.(XXX+L)
Nie pozostało nic innego jak zaprosić do finału.
UWAGA, BARDZO WAŻNE!!!
PRZY PODEJMOWANIU ZWRÓĆ UWAGĘ NA NIEWIDOCZNYCH, SIEDZĄCYCH MUGOLI OD WSCHODNIEJ STRONY.
Źródło:”Dzierżoniów, historia – sztuka – kultura” Romuald Kaczmarek, Rafał Brzeziński.