Ligota #2 Eliza Orzeszkowa Traditional Cache

#2 - Eliza Orzeszkowa

Eliza Orzeszkowa - Urodziła się 6 czerwca 1841 w Miłkowszczyźnie koło Grodna jako Eliza Pawłowska, córka zamożnych ziemian. Odebrała konwencjonalne wychowanie domowe, później przebywała na pensji sióstr sakramentek w Warszawie., gdzie poznała Marię Wasiłowską, później Konopnicką. Ich przyjaźń, ugruntowana wspólnymi zainteresowaniami literackimi, przetrwała do końca życia Elizy. Bardzo młodo została wydana za mąż z woli rodziców. W 1858 poślubiła Piotra Orzeszkę, właściciela majątku Ludwinowo pod Kobryniem. Małżeństwo nie było udane, ale pobyt w Ludwinowie stał się dla przyszłej pisarki pierwszą okazją do zaangażowania w życie społeczne i publiczną debatę o kształt tego życia. Klęska w wojnie krymskiej i bunty ludowe były przyczyną rozpoczętej przez carat dyskusji o reformach społeczno-gospodarczych, głównie o możliwości i sposobie uwłaszczenia chłopów. Forum dyskusyjnym były komitety ziemiańskie. Orzeszkowa zaangażowała się po stronie rozwiązań demokratycznych przeciwko egoizmowi posiadaczy - ku niezadowoleniu męża, na którym jednak wymogła zgodę na prowadzenie szkoły dla dzieci wiejskich. Działalność społeczną kontynuowała po wybuchu powstania styczniowego. Była łączniczką partyzantów, zaopatrywała ich w żywność, przewoziła Romualda Traugutta. Klęska powstania zasadniczo odmieniła jej życie. Majątek męża został skonfiskowany, on sam - zesłany do guberni permskiej. Orzeszkowa wróciła do rodzinnej Miłkowszczyzny, która borykała się z takimi trudnościami, jak większość majątków na Litwie: prześladowania, represje ekonomiczne, trudności z dostosowaniem do nowej sytuacji gospodarczej po uwłaszczeniu... Miłkowszczyzna nie wytrzymała tych obciążeń; około 1870 roku trzeba było ją sprzedać. Lecz lata spędzone w majątku rodziców były ważnym okresem w dojrzewaniu pisarki. Objęła w posiadanie bogatą bibliotekę ojca i przestudiowała literaturę XVIII i XIX wieku - nie tylko piękną, również filozofię, socjologię i ekonomię. Studiowała m.in. pisma Hyppolyte'a Taine'a, Johna Stuarta Milla, Herberta Spencera, Henry'ego Thomasa Bucle'a. Przez pryzmat zdobytej wiedzy usiłowała zrozumieć przyczyny upadku ziemiaństwa, niemożność dostosowania się do nowej rzeczywistości ekonomicznej - przyczyny wypływające zarówno z okoliczności zewnętrznych, jak i immanentnych cech swojej klasy społecznej. Postrzegała też powody, dla których droga jej tradycja patriotyczna, pielęgnowana przez ziemiaństwo, była co najmniej obojętna, jeśli nie wroga dla chłopów.
W tym też czasie rozpoczęła pracę pisarską, nawiązała kontakty ze środowiskiem "Tygodnika Ilustrowanego" i "Przeglądu Tygodniowego" - organu warszawskich pozytywistów. Unieważniła swoje małżeństwo i związała się ze Stanisławem Nahorskim, choć oficjalnie poślubiła go dopiero w 1894.
Od 1869 mieszkała w Grodnie. W latach 1879-82 przebywała w Wilnie, gdzie była współwłaścicielką księgarni wydawniczej publikującej książki, kalendarze i pismo humorystyczne. Władzom carskim nie podobała się ta działalność. Wydawnictwo zamknięto, a pisarkę skazano na przymusowe osiedlenie w Grodnie.
W 1905 i 1909 wysuwano kandydaturę Orzeszkowej do nagrody Nobla. W 1906 otrzymała nagrodę im. F. Kochmana.
Zmarła 18 maja 1910 w Grodnie i tam została pochowana. W Grodnie znajduje się jej muzeum i pomnik dłuta Romualda Zerycha. Pomnik autorstwa Henryka Kuny stoi również w Warszawie.