Cerkwie to jeden z najmłodszych elementów naszego krajobrazu kulturowego. Są związane z przymusowym przesiedleniem na Warmię i Mazury Ukraińców.
Ukraińscy grekokatolicy na Warmii i Mazurach pojawili się w 1947 roku. Przesiedlono ich tutaj w ramach przymusowej Akcji "Wisła". Społeczność ukraińska obarczona tragicznym balastem wspomnień z okresu wojny i pierwszych powojennych lat, przez następne dziesięciolecia poddawana była licznym represjom komunistycznych władz, które prowadziły planową kampanię propagandową, mającą na celu jej asymilacje i wzmocnienie antyukraińskich nastrojów w społeczeństwie polskim. Zakazano nawet używania nazwy "Ukrainiec" na rzecz "wysiedleniec z Akcji "Wisła". Taka sytuacja nie sprzyjała rozwojowi życia duchowego wiernych grekokatolików, niemożliwe było też budowanie własnych świątyń.
Zgodnie z zasadami Akcji "Wisła" Ukraińców nie wolno było osiedlać między innymi w miastach wojewódzkich. Dlatego w Olsztynie Ukraińcy zaczęli pojawiać dopiero kilka lat po Akcji.
Więcej o Akcji "Wisła" : “Uwaga: Klikając na poniższy link pobierzesz plik zawierający dodatkowe informacje o Akcji Wisła, nie są one potrzebne do odnalezienia kesza. Jako właściciel tej skrytki i poniższego artykułu onedrive, zaręczam, że jest to bezpieczne chociaż plik nie został sprawdzony przez Groundspeak czy recenzenta pod kątem możliwej szkodliwej zawartości. Pobierasz ten plik na własne ryzyko." tutaj
Po 1947 roku władza zlikwidowała Cerkiew greckokatolicką. Władza nie godziła się nawet na odprawianie greckokatolickich mszy.
Sytuacja zmieniła się na lepsze dopiero w 1956 roku. Wtedy władze zgodziły się na utworzenie Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno - Kulturalnego. Nie zgodziły się jednak na odrodzenie Cerkwi greckokatolickiej, ale pozwoliły na odprawianie mszy greckokatolickich w kościołach rzymskokatolickich.
W 1957 roku msze greckokatolickie zaczęto odprawiać w Dobrym Mieście. Tam tez modlili się grekokatolicy z Olsztyna.
Parafia greckokatolicka w Olsztynie powstała dopiero w 1979 roku dzięki staraniom w Olsztynie o. Josafata Romanyka, Prowincjała Zakonu Ojców Bazylianów. Nabożeństwa odbywały się w rzymskokatolickim kościele Chrystusa Króla ojców franciszkanów przy ul. Wyspiańskiego na „Zatorzu”. Msze te odbywały się w każdą niedzielę o godz. 14, natomiast w święta, na rekolekcje i na pogrzeby trzeba było każdorazowo uzyskiwać pozwolenie od proboszcza parafii.
W 1991 r. parafię objął ks. dr (obecnie profesor) Jarosław Moskałyk, który rozpoczął w olsztyńskim ratuszu starania o przekazanie obiektu nadającego się do adaptacji na świątynię lub gruntu na jej budowę. Taki grunt parafia otrzymała przy ul. Lubelskiej. Budowę cerkwi rozpoczęto w 1997 roku i zakończono w roku 2000.
Ciekawostki o cerkwiach greckokatolickich :
Kościół greckokatolicki jest jednym z ponad 20 innych kościołów wschodnich. Większa część rzymskokatolików nie wie o żadnym z nich. Cerkiew greckokatolicka należy do tradycji bizantyjskiej, czyli tej która wywodzi się z Konstantynopolu. Kościół greckokatolicki posługuje się kalendarzem juliańskim, w którym data SPÓŹNIA SIĘ o 13 dni, np. Boże Narodzenie jest 7 stycznia, a nie jak w kalendarzu gregoriańskim 25 grudnia. Msza bizantyjsko-ukraińska trwa ok. godzinę. Powodem tego jest śpiewana liturgia (wyjątkiem są ogłoszenia i kazania). Komunia jest pod postacią wina i chleba, nazywanego prosforą. Ksiądz prowadząc mszę, stoi do wiernych tyłem. Symbolizuje to wspólnotę z ludźmi, bo modli się jak inni "w stronę" Boga. W obrządku greckokatolickim podczas wykonywania znaku krzyża trzy palce prawej dłoni (kciuk, wskazujący i środkowy) są złączone na znak trójcy świętej, a dwa pozostałe są zgięte, ponieważ Jezus żył zarówno na ziemi, jak i w niebie. Bierzmowanie udzielane jest przy chrzcie. Księża i ministranci mają bogato zdobione, pozłacane szaty. Greckokatoliccy księża, podobnie jak duchowni prawosławni mogą zawierać związki małżeńskie, jednak tylko przed święceniami kapłańskimi. Ołtarz jest oddzielony od parafian ikonostasem, który składa się z pozłacanych carskich wrót oraz bocznych drzwi diakonalnych, którymi podczas zwykłej liturgii wchodzą ministranci. Carskimi wrotami wchodzą najwyżsi hierarchą, podczas normalnej mszy ksiądz wchodzi tymi wrotami, ale jak przyjedzie np. biskup czy patriarcha, to tylko ten najwyższy rangą wchodzi przez carskie wrota, a reszta przez drzwi diakonalne. Charakterystycznym elementem cerkwi jest kopuła.
Na zdjęciu powyżej widnieje krzyż greckokatolicki
Pytania:
- A - Ile ramion ma krzyż greckokatolicki? (1 "belka" - 2 ramiona)
- Jak nazywa się olsztyński kościół, w którym były odprawiane msze greckokatolickie? B - Suma liter z 2 pierwszych wyrazów.
- C - Ile lat trwała budowa cerkwi?
- Dzień założenia tej skrzyni to 10.08. D - Który DZIEŃ jest w kalendarzu juliańskim?
N 53° (B*C + 4) , [B*C*D - (A*D+18)]
E 020° (D + 2) , (D*C - 8)
Powodzenia ;)