Opis:
Nie każdy wie, że w Polsce w województwie małopolskim znajduje się Pustynia zwana Błędowską. Potocznie przez przyrodników określana mianem „Polskiej Sahary". Sama nazwa pustyni jako termin geograficzny została nadana w 1889 r. przez Wacława Nałkowskiego.
Gdzie się znajduje?
Pustynia znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego "Orlich Gniazd" po wschodniej części Wyżyny Śląskiej i fragmentarycznie jest objęta specjalną ochroną ekologiczną, dzięki krajobrazowi, który nie znajdziecie nigdzie indziej w kraju. Położona jest pomiędzy miejscowościami Błędów, Chechło i Klucze oraz wzdłuż rzeki Białej Pszemszy. W sumie jest to teren o długości 10 km i szerokości ok. 4 km.
Co to jest Pustynia?
Pustynia to teren o znacznej powierzchni, pozbawiony roślinności na skutek bardzo małych opadów i przynajmniej okresowo wysokich temperatur powietrza. Taki klimat powoduje,że parowanie przewyższa ilość opadów co powoduje, że ziemia staje się wysuszona. Pustynie można spotkać przede wszystkim w strefie zwrotnikowej (Afryce, Azji, Ameryce Południowej) oraz w strefie podzwrotnikowej ( Ameryce Północnej i Azji Środkowej).
Co więc sprawia, że Pustynia Błędowska jest zwana pustynią?
Kiedyś uważano, że jest to twór naturalny ale faktycznie powstała w wyniku połączenia dwóch czynników: geologicznego i antropogenicznego. Działalność człowieka była już tu notowana w czasach średniowiecznych i miała duży wpływ na procesy pustynnienia i wyjaławiania terenu, które w efekcie doprowadziły do powstania jak na nasz klimat do tak nietypowego krajobrazu. Pustyni Błędowskiej zatem daleko do słynnej Pustyni jak Sahara mimo iż, klimatycznie nie odbiega od reszty terenów położonych dookoła niej. Ale wskaźnik wilgotności i opadów sprawia, że warunki pustynne nie mogą utrzymywać się tu wiecznie. Mimo to można spotkać tu zjawiska charakterystyczne dla "prawdziwych" pustyń.
Jak powstała Pustynia Błędowska?
W epoce lodowcowej, następujących po sobie zlodowaceń do doliny, stopniowo nanoszone były kolejne porcje piasków oraz żwirów gdzieniegdzie poprzecinane złogami gazu węglanowego. Proces trwał tak długo aż dolina została całkowicie wypełniona. Jak widać na takim piaszczystym materiale nie był możliwy wzrost bujnej roślinności. Przez długi czas tereny te podlegały działaniu wiatrów oraz wody, co również nie przyczyniało się do wzrostu flory. Gdy lodowiec zaczął się cofać pojawił się gęsty las. Dopiero działalność człowieka polegająca na wycince lasów na potrzeby górnictwa a także obniżenie poziomu wód gruntowych spowodowało, że roślinność nie chciała tu rosnąć. Do lat 70. zeszłego wieku zasoby pustyni wykorzystywane były jako kopalnia piasku podsadzkowego, niezbędnego licznym kopalniom węgla na Górnym Śląsku. Piasek tworzą drobne ziarna kwarcu, bryłek wapieni oraz do połysku wyszlifowane skamieniałości z okresu Jury. W chwili obecnej Pustynia podlega zarastaniu gdyż zaprzestano intensywnych działań wydobywczych oraz rozpoczęto sadzenie drzew w celu zagospodarowania ruchomych piasków, które uprzykrzały życie ludziom zamieszkującym tutejszą okolicę. Dziś prawdziwie pustynne fragmenty można spotkać w okolicach Klucz i Dąbrówki koło Chechła.
A więc tak naprawdę nasza pustynia to śródlądowa wydma o imponującym rozmiarze, na której zachodzą zjawiska typowe dla terenów pustynnych. Jednym z takich zjawisk są procesy eoliczne. Zaliczamy do nich: deflacje, transport eoliczny,korazję i akumulację eoliczną.
Deflacja to procesy wywiewania przez wiatr drobnego materiału skalnego piasku bądź pyłu. Powoduje stopniowe obniżenie się terenu.
Transport eoliczny to przemieszczanie materiału przez wiatr. Jest to proces powierzchniowy, który może odbywać się w kierunku niezgodnym ze spadkiem terenu, prostolinijnie lub ruchem wirowym, równoczesny z procesem sortowania przenoszonego materiału. Proces ten wywołany jest naporem powietrza lub uderzaniem przez poruszające się ziarna.
Korazja czyli rodzaj abrazji eolicznej polega na szlifowaniu, żłobieniu, zdzieraniu i wygładzaniu powierzchni skał wskutek uderzeń ziaren piasku naniesionego przez wiatr.
Akumulacja eoliczna czyli inaczej wiatrowa, której najczęściej podstawową formą są wydmy. Powstają dzięki temu także barchany, wydmy paraboliczne i repplemarki, czyli zmarszczki eoliczne.
Obszar ten jest idealny dla naukowców ponieważ zachodzą tu procesy widoczne jedynie na terenach pustynnych. Mają charakter naturalny bądź są wynikiem działań ludzkich. Istotną rolę odgrywają w niej glony, Które zwłaszcza po dużych deszczach można dostrzec gołym okiem. Wytwarzają one "pilśń", która działa jak spoiwo na ziarnka piasku.
Literatura:
"PUSTYNIA BŁĘDOWSKA DAWNIEJ I DZIŚ –INTERPRETACJA WIELOCZASOWYCH ZDJĘĆ LOTNICZYCH I OBRAZÓW SATELITARNYCH1" Henryk Bryś, Piotr Gołuch, Politechnika Krakowska.
strona internetowa:www.szkolnictwo.pl
Zadania:
- Wyjaśnij na czym polega proces eoliczny i co dzięki niemu powstaje.
- Na podstawie ułożenia repplemarków, jak sądzisz z którego kierunku przeważnie wieją tu wiatry? Wyjaśnij jak powstają.Obserwacji dokonaj w punkcie widokowym Dąbrówka.
- Na pustyni można zaobserwować także inne zjawiska typowe dla obszarów pustynnych. Jakie?
- Opcjonalnie zrób sobie zdjęcie na punkcie widokowym i dołącz do logu. Będzie to miła pamiątka z wizyty Polskiej Sahary.
Po wysłaniu na mój profil odpowiedzi na powyższe pytania można śmiało logować skrytkę. W przypadku braku wiadomości oraz przy rażących błędach w ich treści logi będą kasowane. Powodzenia i miłego podziwiania.
ENG
Description:
Not everyone knows that there is a desert called Błędowska in Poland in the Lesser Poland region. It is commonly referred to by the naturalists as the "Polish Sahara." The name of the desert itself as a geographical term was given in 1889 by Wacław Nałkowski.
Where is?
The desert is located within the boundaries of the Eagles' Nests Landscape Park in the eastern part of the Silesian Upland and is fragmentarily covered by special ecological protection thanks to the landscape that you will not find anywhere else in the country. It is located between the villages of Błędów, Chechło and Klucze and along the Biała Pszemszy river. In total, it is an area of 10 km long and about 4 km wide.
What is the Desert?
The desert is an area of considerable surface, devoid of vegetation due to very small rainfall and at least periodically high air temperatures. Such a climate causes the evaporation to exceed the amount of rainfall, which causes the soil to become dry. Deserts can be found mainly in the tropic zone (Africa, Asia, South America) and in the subtropics (North America and Central Asia).
So what makes the Błędowska Desert known as the desert?
Once it was thought that this is a natural creation but actually it was created as a result of a combination of two factors: geological and anthropogenic. Human activity was already recorded here in medieval times and had a great impact on the processes of desertification and land sterilization, which in effect led to the formation of such an unusual landscape for our climate. The Błędowska Desert, therefore, is far from the famous Desert like the Sahara, although it does not deviate from the rest of the areas around it. But the indicator of humidity and rainfall means that the desert conditions can not last forever. Nevertheless, you can find here phenomena characteristic of "real" deserts.
How was the Błędowska Desert created?
In the glacial era, successive glaciations into the valley, further portions of sands and gravels, sometimes crossed with deposits of carbonate gas, were gradually applied. The process lasted until the valley was completely filled. As can be seen on such a sandy material, it was not possible to grow lush vegetation. For a long time these areas were subject to the effects of winds and water, which also did not contribute to the growth of flora. When the glacier began to retreat, a thick forest appeared. It was only human activity consisting in cutting down forests for the needs of mining as well as lowering the level of groundwater caused that the vegetation did not want to grow here. Until the 1970s, desert resources were used as a backfill sand mine, necessary for numerous coal mines in Upper Silesia. The sand forms fine quartz grains, limestone nuggets and polished fossils from the Jura period. At present, the Desert is overgrowing because intensive mining activities have ceased and tree planting has begun in order to manage the moving sands that have made life difficult for people living in the local area. Today, truly desert fragments can be found in and around Klucz and Dąbrówka near Chechło.
So really, our desert is an inland dune of impressive size, on which phenomena typical for desert terrain occur. One of such phenomena are aeolian processes. We include deflation, aeolian transport, corrosion and aeolian accumulation.
Deflation is the process of wind blowing fine rock material or dust. It causes gradual decrease of the area.
Aeolian transport is the movement of material by the wind. It is a surface process that can take place in a direction incompatible with the slope of the area, straight line or vortex motion, simultaneous with the process of sorting the transferred material. This process is caused by air pressure or by being hit by moving grains.
Corrosion, or the type of aeolian abrasion, consists in grinding, grooving, peeling and smoothing the surface of rocks due to the impact of sand grains deposited by the wind.
Aeolian accumulation, or wind, accumulation, the most common form of which are dunes. This also creates marls, parabolic dunes and repplemarks, or aeolian wrinkles.
This area is ideal for scientists because there are processes visible only in desert areas. They are natural or are the result of human activities. Algae play an important role in it, which, especially after large rains, can be seen with the naked eye. They produce a "felt" that acts as a binder on sand grains.
Literature:
"DESERT BŁĘDOWSKA TODAY AND TODAY -INTERPRETATION OF MULTIPLIC AERIAL PHOTOS AND SATELLITE IMAGES1" Henryk Bryś, Piotr Gołuch, Cracow University of Technology.
website: www.szkolnictwo.pl
Works:
1. Explain what the aeolian process is and what makes it happen.
2. Based on the arrangement of repplemarks, how do you think from which direction the winds usually wind here? Explain how they arise. Follow the Dąbrówka viewpoint.
3. In the desert you can also observe other phenomena typical for desert areas. What?
4. Optionally take a picture of yourself at the observation point and join the log. It will be a nice souvenir from the visit of the Polish Sahara.
After sending the answers to the above questions to my profile, you can safely log in the box. In the absence of messages and with gross errors in their contents, the logs will be deleted. Good luck and nice admiration.