Bitwa pod Dzierżoniowem (zwana także bitwą pod Piławą, lub bitwą na Fischerbergu) odbyła się 16 sierpnia 1762 r. i była ostatnią bitwą polową wojny siedmioletniej na Śląsku. Idąca od strony Srebrnej Góry z odsieczą oblężonej Świdnicy armia cesarska feldmarszałka Dauna została powstrzymana przez korpus generała Beverna, osłaniający armię pruską od wschodu, na Wzgórzach Gilowskich. Okrążony korpus wytrzymał kilka godzin walki aż do nadejścia odsieczy, prowadzonej osobiście przez króla Fryderyka II. Atak austriacki na lewym skrzydle załamał się, a feldmarszałek Daun wydał rozkaz przerwania bitwy i odwrotu na pozycje w okolicach Srebrnej Góry i Barda. Armia cesarska już więcej na Śląsk nie weszła, a oblężona Świdnica skapitulowała 9 października 1762. Niepowodzenia militarne skłoniły cesarzową Austrii, Marię Teresę, do rokowań pokojowych. W lutym 1763 r. podpisano pokój w Hubertusburgu, który zakończył ostatecznie okres wojen śląskich. Ich niekwestionowanym triumfatorem był Fryderyk II Hohenzollern zwany Wielkim. Jego państwo zyskało bez mała cały Śląsk i co ważniejsze - pozycję mocarstwa w Europie. Bez tego sukcesu być może w 1772 r. nie doszłoby do I rozbioru Polski.
17 sierpnia 1862 na stokach góry Rybak uroczyście świętowano setną rocznicę bitwy. Obchody zgromadziły wielu weteranów różnych wojen. Specjalne pozdrowienia wszystkim zebranym przysłał wówczas nawet król Prus Wilhelm I Hohenzollern, późniejszy cesarz.
We wrześniu 1910 r., na południowym stoku góry Rybak, staraniem Towarzystwa Sowiogórskiego został wystawiony pomnik. Monument poświęcono pamięci żołnierzom obu walczących stron. To, iż także Austriacy zostali upamiętnieni na pomniku, było zapewne spowodowane zawartym pomiędzy Niemcami i Austro-Węgrami sojuszem w ramach trwającego od 1882 Trójprzymierza. Uroczystość odsłonięcia pomnika miała bogatą oprawę. Przy okazji upamiętnienia wydarzeń sprzed 148 lat zamierzeniem lokalnych działaczy turystycznych było także spopularyzowanie tego malowniczego zakątku nad Piławą. Wówczas bowiem ze stoków Rybaka rozpościerał się wspaniały widok na całe pole bitwy, od Kośmina na wschodzie po Bielawę na północy oraz na masyw Gór Sowich i dużą część Kotliny Dzierżoniowskiej.
Niestety do dziś nie zachowała się wykonana ze szwedzkiego granitu pamiątkowa tablica. Dzięki przekazom prasowym można jednak dziś odtworzyć treść samego napisu. Oto on: "Dem Gedächtnis / der in der Schlacht / bei Reinchenbach / am 16. August 1762 / gefallenen und verwundeten / preußischten / und österreichischen / Krieger (Na pamiątkę bitwy pod Dzierżoniowem w dniu 16 sierpnia 1762 roku, poległym i rannym pruskim i austriackim żołnierzom).
Wiele lat później, 13 sierpnia 2012 r. odbyło sie uroczyste odsłonięcie nowej tablicy pamiątkowej, zamontowanej na pomniku. Inicjatorem akcji był mieszkaniec Piławy Górnej, pasjonat historii lokalnej Arnold Kordasiewicz. Nowa tablica została wykonana przez miejscowych rzemieślników. Wówczas pomnik znajdował się w lesie. Część pola bitwy od strony wschodniej, miejsce najbardziej zażartych walk, w wyniku działania kopalni amfibolitu w Piławie Górnej - już nie istnieje. Z uwagi na funkcjonującą kopalnię również istnienie pomnika było zagrożone. Stąd inicjatywa Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego „Triskelion”, które postanowiło przenieść pomnik do Piławy Dolnej. Członkowie „Triskeliona” kamień po kamieniu rozebrali pomnik i przenieśli go do Piławy. Już na początku prac odkryto fragmenty granitowej tablicy, która znajdowała się pierwotnie na pomniku. Ciekawostką jest fakt, że w nowej lokalizacji, przy pomniku, pod pancerną szybą, umieszczono kapsułę czasu, w której znajdą się znaleziska z pola bitwy pod Dzierżoniowem. Uroczyste odsłonięcie pomnika przeniesionego pomnika odbyło się 01.10.2017 r.
Obecnie przez pole bitwy z 1762 przebiega wyznaczony kilka lat temu przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze żółty szlak łączący ziemię kłodzką i Góry Sowie ze Wzgórzami Niemczańsko-Strzelińskimi. I choć prowadzi on przez miejsca zmagań prusko-austriackich, to omija
z daleka miejsce, gdzie kiedyś stał pomnik.
Weź coś do pisania / Take something to write (BYOP)