To nie była ani pierwsza ani ostatnia egzekucja przeprowadzona na terenie targowiska miejskiego, ale zdecydowanie była największą spośród przeprowadzonych przez okupantów hitlerowskich w Chełmie.
W zwyczajowo targowy piątek, 10 marca 1944 roku, około godziny 10.00 w pobliżu targowiska miejskiego zajechały ciężarówki w obstawie kordonu policyjnego. Znajdowało się na nich 36 więźniów, którzy poprzedniego dnia przyjechali z zamku lubelskiego do chełmskiego więzienia. Byli to w większości aresztowani wcześniej w wyniku dekonspiracji i skazani doraźnie żołnierze oddziału dyspozycyjnego Kierownictwa Dywersji Inspektoratu Rejonowego „Chełm”.
Na targowisku, tuż przy murze cmentarza podzielono ich na 4 grupy - 2 po 10 osób i 2 po 8 osób - i oddano w ich stronę salwy, po czym oficer dowodzący plutonem dobijał jeszcze leżących strzałem z pistoletu w głowę.
Następnie zwłoki ofiar przewieziono dwiema furmankami na cmentarz, gdzie pochowano ich warstwowo w zbiorowej mogile (w pd.-wsch. narożniku, koło kaplicy grobowej Zajdlerów) przykrytej w latach 60. XX wieku betonową płytą.
Egzekucja ta była odwetem za zabicie wysokiego rangą oficera SS i jego adiunkta (również oficera) oraz ciężkie zranienie kierowcy niemieckiego samochodu w zasadzce zorganizowanej trzy dni wcześniej - 7 III 1944 r - w Maryninie k. Siedliszcza przez żołnierzy placówki Pawłów Rejonu V (Pawłów – Rejowiec) Obwodu Chełm AK.
Po wojnie teren kaźni uporządkowano, obsadzono zielenią, zaś znajdująca się niedaleko szopę przebudowano na kapliczkę. W latach 60. XX wieku na murze cmentarnym umieszczono tablicę z enigmatyczną w treści, jak przystało na okres PRL-u, inskrypcją następującej treści: „Miejsce/ oświęcone (sic!)/ krwią Polaków/ poległych/ za wolność/ Ojczyzny/ Tu dn. 10 III 1944 r./ hitlerowcy rozstrzelali/ 40 Polaków”. Pod spodem usypano symboliczną mogiłę i doprowadzono do niej ścieżkę, całość zaś otoczono metalowym ogrodzeniem z furtką, przed którą (obecnie, na wysokich dość słupkach, po lewej stronie obiektu) umieszczono tablicę informacyjną z nader ogólnikowym napisem: „TARGOWICA/ Miejsce publicznej egzekucji dokonanej przez/ zbrodniarzy hitlerowskich na członkach ruchu oporu”.
29 września 1998 roku, dzięki staraniom Zarządu Koła Chełm ŚZŻAK (na podstawie wniosku Konstantego Prożogo) odsłonięto nową tablicę, zaprojektowaną i wykonaną przez chełmskiego artystę-rzeźbiarza Jerzego Kierskiego. Na nowej tablicy poprawiono napis, liczbę ofiar egzekucji oraz podano, że byli żołnierzami Armii Krajowej.
Obecnie tablica ta ma treść:
"MIEJSCE UŚWIĘCONE KRWIĄ POLAKÓW / POLEGŁYCH ZA WOLNOŚĆ OJCZYZNY / / TU 10 MARCA 1944 ROKU / OKUPANCI NIEMIECCY ROZSTRZELALI / 36 ŻOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ"
Poniżej podano nazwiska ofiar egzekucji:
- Stefan Banicki
- Marian Bielski
- Franciszek Bobrowski
- Stanisław Cięciera
- Kacper Dec
- Tomasz Dybko
- Stanisław Gac
- Henryk Gajewski - ojciec
- Henryk Gajewski - syn
- Janusz Gajewski
- Tomasz Gałaszkiewicz
- Wacław Gałaszkiewicz
- Stanisław Górski
- Adam Haponiuk
- Jan Jończyk
- Jan Juśko
- Feliks Kobylas
- Władysław Koper
- Jan Krzemiński
- Jan Lewicki
- Władysław Lewicki
- Mieczysła Małecki
- Antoni Mazurek
- Stefan Murawski
- Wiktor Orlikowski
- Damazy Podlewski
- Stanisław Prokopowicz
- Walenty Romaniuk
- Ignacy Sałata
- Zbigniew Soja
- Bolesław Szałacha
- Wałdysław Ślusarczyk
- Marian Tyrański
- Aleksander Wójcik
- Bolesław Wójcik
- Ignacy Zawrotniak
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI!!!
O keszu: weź coś do pisania (BYOP). Kesz umieszczony wysoko, więc jeśli jesteś niską osoba, to coś, co pomoże Ci sięgnąć nieco wyżej może się przydać (np. rower albo jakiś stopień)