Koningslijn
Toen in 1870 de zogenaamde Oosterspoorlijn (Amsterdam – Amersfoort – Apeldoorn – Zutphen) werd aangelegd, hoopte Koning Willem III dat het station in Apeldoorn niet te ver van zijn Paleis Het Loo zou komen te liggen. Helaas voor hem kwam het station ten zuiden van het toenmalige dorp Apeldoorn te liggen. En tja: koningen zijn nu eenmaal koningen - dat ging natuurlijk zomaar niet...!
Op het initiatief van zijne majesteit werd er een aftakking aangelegd naar Paleis Het Loo. In 1876 werd deze Koningslijn geopend, en later (1887) zelfs doorgetrokken naar Zwolle. Hieronder een van de stations langs deze spoorlijn.
Helaas bleek de lijn niet rendabel genoeg om in stand gehouden te worden. In 1950 reed de laatste personentrein, in 1970 de laatste goederentrein, en niet lang daarna is het spoor opgebroken. Een groot deel van het toenmalige tracé is nu in gebruik als fietspad.
Deze multi doet je in de voetsporen treden van Willem III, en leidt je langs oude sporen van de Koningslijn.
Nuttige informatie:
- De wandeling is een vrijwel kaarsrechte. Dit houdt in dat, indien je de kortste weg terug neemt, de terugweg hetzelfde zal zijn als de heenweg. Uiteraard geldt dit alleen als je ook daadwerkelijk weer terug naar de parkeerplaats moet.
- Afstand enkele reis = ± 3 km.
- De multi per auto doen is niet onmogelijk, maar ook niet praktisch.
- De multi is prima per fiets te doen.
Je auto kun je parkeren aan het Holthuis, bij de spoorwegovergang.
Vanaf de parkeerplaats steek je het spoor over. De spoorovergang dateert van 1976, toen de Koningslijn al niet meer in gebruik was. De 2 aftakkingen komen een stuk verderop pas bij elkaar; vooralsnog bevind je je in de 'driehoek' die de sporen voorheen vormden.
Langs de aftakking vanuit de richting van station Apeldoorn bevond zich vanaf 1935 de Juncker rijwielenfabriek. Vooral in de jaren na de Tweede Wereldoorlog stonden fietsen van Juncker bekend als kwaliteitsproducten. Ze waren netjes afgewerkt en hadden slimme oplossingen voor de geleiding van de kabels tussen de dynamo en de voor- en achterlichten. Het merk Juncker werd in 1968 door Gazelle overgenomen.
Opdracht 1: het terrein waar de fabriek stond is niet meer zo toegankelijk zoals op de foto te zien is. Ten overvloede is dit, op een wit bordje met rood kader, op de poort nog eens na te lezen. Hoeveel woorden bevat de bovenste regel van het bedoelde bordje? Het antwoord noemen we A.
Al gauw kom je uit bij de kruising met de Prins Willem-Alexanderlaan (in de Apeldoornse volksmond ook wel PWA-Laan geheten) én de enkele jaren geleden bovengronds gebrachte Driehuizerspreng.
Op de foto hieronder is de toenmalige spoorwegovergang te zien.
We lopen weer verder, en blijven op de Prinses Beatrixlaan. Het voetpad aan de rechterkant van de weg is waar de spoorlijn liep.
Ongeveer op de plek waar nu de bushaltes staan, is waar de 2 aftakkingen bij elkaar kwamen, zie het kaartje dat de situatie rond 1900 toont.
Even verderop kruist de Prinses Beatrixlaan de Ritbroekdwarsstraat. Op de foto hieronder is de oude spoorwegovergang te zien. De Prinses Beatrixlaan zelf moet op deze foto nog worden aangelegd.
De spoorlijn mag dan verdwenen zijn, de graffiti en het enigszins verpauperde karakter van de bebouwing aan de linkerkant doen toch wel denken aan wat je vaak naast spoorlijnen ziet.
De kruising even verderop met de Asselsestraat biedt ons het eerste echt tastbare overblijfsel uit het verleden: het spoorwachtershuisje 1A. Naast het huisje is een deel van de oorspronkelijke spoorlijn bewaard gebleven!
Opdracht 2: tel het totaal aantal veerklemmen waarmee de rails aan de dwarsliggers bevestigd is, en noem dit B. Voor de duidelijkheid: op de foto hieronder is één veerklem te zien.
We vervolgen weer onze weg naar het noorden. Het berkenlaantje laat duidelijk zien waar het spoor liep. Na pakweg 250 meter steken we de Schotweg over, genoemd naar de nabijgelegen schietbaan waar vroeger de schutters van Apeldoorn hun schietkunst oefenden.
Op de foto hieronder is goed te zien dat we ons hier in gemoedelijkere (naïevere?) tijden bevinden: nauwelijks veiligheidsmaatregelen, en uiteraard ook geen oorbescherming.
Opdracht 3: op de kruising vind je een meisjesnaam die tevens de naam is van een grote stad in de Verenigde Staten. De letterwaarde van de laatste letter noemen we C.
Even verderop is de kruising met de Sprengenweg. Hier bevond zich vroeger de smederij en timmerwerkplaats van architect Chris Wegerif, ontwerper van enkele Apeldoornse gebouwen die nu de status van monument hebben.
Op de hoek van deze kruising werd in 1934 sigarenfabriek 'Bolessa' geopend. Het krantenartikel waarin hierover melding wordt gemaakt is een bron van nostalgisch vermaak.
Tenslotte is, om weer bij het thema terug te keren, op deze foto de spoorwegovergang te zien die zich hier tot het eind van de jaren 80 bevond.
We zijn op de helft van de wandeling, het restant van de wandeling gaat vrijwel in z'n geheel langs de Koning Lodewijklaan, die we nu betreden. Het is onmiddellijk duidelijk waar het spoor heeft gelopen. Helaas is de ooit zo trotse Koningslijn hier gedegradeerd tot een plek waar trouwe viervoeters hun 'sporen' achter mogen laten...
Op het moment van schrijven bevindt zich aan de rechterkant een groot braakliggend terrein. Hier heeft van 1886 tot 2013 een ziekenhuis gestaan, dat vanaf 1936 de naam Julianaziekenhuis had.
Een kort citaat uit de ontstaansgeschiedenis:
Ook aan meer gegoeden bood het bestuur de mogelijkheid opgenomen te worden, maar gezien het vooroordeel dat er bij velen tegen ziekenhuizen bestond, was men ervan uitgegaan dat hiervan niet veel gebruik gemaakt zou worden. In het nieuwe ziekenhuis waren drie zaaltjes: een voor mannen, een voor vrouwen en een kleintje voor de klassepatiënten. Op de mannenzaal en op de vrouwenzaal stonden drie bedden, op de klassezaal stonden er twee.
Tijden veranderen: het huidige Gelre Ziekenhuis (elders in Apeldoorn) huisvest 925 bedden...
We lopen weer verder naar het noorden. Aan de oosterzijde van de Koning Lodewijklaan bevindt zich de zgn. Indische buurt, met straten die naar Indische eilanden vernoemd zijn. Op de kruising met de Sumatralaan kunnen we weer eens een blik in het verleden werpen. De foto dateert van 1961:
Op dezelfde foto zien we in de verte tevens de spoorwegovergang bij de Badhuisweg, die we verderop zelf ook kruisen. Na het winkelcentrum vinden we bij de kruising met de Soerenseweg het tweede tastbare bewijs dat hier ooit een spoorlijn liep: het spoorwachtershuisje 1B. Anders dan het andere spoorwachtershuisje is dit een gemeentelijk monument.
Opdracht 4: op het spoorwachtershuisje is nog altijd de toenmalige bestemming van de trein te lezen. Het aantal letters hiervan noemen we D.
Het laatste deel van de wandeling is begonnen. In de verte is het grote kruispunt bij de Naald al te zien. Omdat de Koning Lodewijklaan tegenwoordig voor gemotoriseerd verkeer vlak vóór dit kruispunt ophoudt, is het vanaf hier een verkeersluwe wandeling.
Nog een laatste gemeentelijk monument trekt onze aandacht: Huize Mary. Een schitterend onderhouden pand, waarin zich in 1887 het Kinderziekenhuis Mary vestigde.
Bij de oprichting van 'Vereeniging het Kinderziekenhuis Mary' wordt vermeld: Ter nagedachtenis aan wijlen mevrouw Mary Hoek, geboren Buckley en uit liefde voor hare kinderen Henry William Hoek en Martinus Hoek, is dit kinderziekenhuis gesticht door hare moeder vrouwe M.C. Bekking, weduwe R.W. Bulkley.
Opdracht 5: Op de gevel van het pand staan 2 data: de geboorte- en sterfdatum van Mary Hoek. Hoe oud is ze geworden? Het gestapeltelde antwoord noemen we E.
Van veel later datum is woonzorgcentrum Loohof, dat in 1963 verrees. De grond werd door Koningin Juliana voor 100 (!) gulden per jaar beschikbaar gesteld.
We zijn aangekomen bij het einde van de Koning Lodewijklaan, en bevinden ons op een kruispunt dat veel geschiedenis herbergt. We zien enkele monumenten die oude en minder oude herinneringen aan vreugde en verdriet in leven willen houden.
Opdracht 6: van één van de monumenten staat in een andere stad een identiek exemplaar. Zoek uit om welke stad het gaat. De letterwaarde van de laatste letter noemen we F.
De Koningslijn kent even verderop, vlak voor Paleis Het Loo, zijn oorspronkelijke eindpunt. Op de foto zien we ook duidelijk de latere uitbreiding, rechtsaf richting Zwolle.
Dit is tevens het einde van de wandeling. De cache is niet ver weg, deze bevindt zich op:
N52 13.(3 × A × B × D) + (B × C × F)
E005 56.(3 × A × D × E) - (C × E) + B + E
We hopen dat je een leuke wandeling hebt gehad. Succes met het vinden van de cache!
Als afsluiter hier nog een link naar een korte video uit 1941 van de stoomtrein die van Paleis Het Loo naar station Apeldoorn rijdt:
Voor de liefhebber is hier nog een wat langere maar zeer fraaie film over verdwenen railvervoer in en rond Apeldoorn.