W Ciechanowie, nieopodal odremontowanego niedawno rynku, wśród łąk, nad brzegiem Łydyni stoi zamek. Prostej budowy warownia nigdy nie została zdobyta podczas działań wojennych. Odrestaurowana budowla do dziś przykuwa wrok odwiedzających ten mazowiecki gród.
Historia ciechanowskiego zamku zaczyna się w połowie XIV wieku. W tym czasie Polska, rządzona przez króla Władysława Łokietka wychodziła z trudnego okresu rozbicia dzielnicowego. Wszystkich ziem dawnego królestwa nie udało mu się zjednoczyć. Poza królewską władzą pozostawało m.in. Mazowsze – osobne księstwo rządzone przez Piastów z lokalnej linii dynastii. Na tronie w stołecznym Czersku zasiadał wtedy Siemowit III – budowniczy ciechanowieckiego zamku.
Ciechanowska twierdza powstała tuż przy północnej granicy Mazowsza z Państwem Krzyżackim (biegła tuż za murami). Zbudowana wśród błotnistych rozlewisk rzeki Łydyni na planie prostokąta o wymiarach 48 x 57 metrów. Mury wysokie na pięć metrów posiadały dwie wieże wzniesione na krańcach południowej ściany. Między nimi znajdowała się brama prowadząca na pusty dziedziniec. Droga do zamku biegła przez łatwy do demontażu most na rzece. Podczas zagrożenia okoliczni mieszkańcy mogli szybko i sprawnie schować się wraz ze swym dobytkiem za murami warowni. A niebezpieczeństw nie brakowało i nie było to tylko Państwo Krzyżackie leżące dosłownie tuż za miedzą, ale też państwo litewskie na wschodzie. Królestwo Polskie na południu też nie zawsze było przychylne księstwu, toteż przez dwa wieki odrębności mazowieccy władcy musieli lawirować sojuszami pomiędzy sąsiadami by przetrwać. Ale wróćmy do zamku. Konstrukcja warowni, chodź prosta, sprawdziła się i nigdy nie została zdobyta w trakcie działań wojennych. Podczas prowadzonych w ostatnich dziesięcioleciach badaniach archeologicznych znaleziono elementy krzyżackiego uzbrojenia, zatem takie próby prawdopodobnie miały miejsce.
Kolejny rozdział historii zamku to przełom XIV i XV wieku podczas panowania na Mazowszu księcia Janusza I. On to wydał dokument lokacyjny dla Ciechanowa na prawie chełmińskim (dokładna data tego wydarzenia nie jest dziś do końca pewna, aczkolwiek wiele wskazuje na to że miało to miejsce w roku 1400). Miasto założone na południe od warowni, uzyskało regularną zabudowę i prawo do targu odbywającego się na centralnie położonym prostokątnym rynku. Podczas wielkiej wojny z zakonem (1409-11) książę Janusz zmodernizował zamek i uczynił go swą rezydencją. Dziedziniec kazał wyłożyć brukiem, a w jego północnej części powstała książęcy dom. Mury obronne zostały podwyższone do 7 metrów i wzmocnione wałem gliniano-ziemnym oraz drewnianą palisadą. Dodatkowym utrudnieniem dla ewentualnego wroga była osiemnastometrowej szerokości fosa. W następnych latach kolejni władcy także unowocześniali zamek m.in. podwyższając mury, wybijając w nich otwory strzelnicze i wyposażając załogę w broń palną. Utworzono także dodatkowe wejście do warowni w jej zachodniej części (wykorzystywane do dziś) i zbudowano zwodzony most.
Stopniowy upadek znaczenia zamku zaczął się po śmierci księcia Janusz II w 1495 roku. Przysłowiowym gwoździem do trumny był rok 1526 kiedy to bezpotomnie zmarł ostatni władca Mazowsza, a księstwo zostało wcielone to Królestwa Polskiego. Próba remontu ruin warowni miała jeszcze miejsce po śmierci króla Zygmunta Starego w 1548 r., gdy Ciechanów stał się tzw. wdowią oprawą królowej Bony. Po jej wyjeździe z Polski więcej takich działań nie podejmowano.
Podczas potopu szwedzkiego w XVII wieku już i tak mocno zniszczony zamek, wraz z miastem zostały spalone. Po II rozbiorze Polski ziemia ciechanowska dostała się w ręce Prusaków, którzy traktowali zabudowania wewnątrz warowni jako źródło surowca budowlanego. Grubych murów nie udało im się skruszyć.
Los do zamku zaczął się uśmiechać dopiero w latach 60. XX wieku. Częściowo odbudowano zamek przekształcając go w tzw. „trwałą ruinę”. Z czasem opiekę nad budowlą przejęło ciechanowskie Muzeum Szlachty Mazowieckiej. Na początku XXI wieku przeprowadzono kolejne badania archeologiczne, które przyniosły informacje dotyczące pierwotnej konstrukcji zamku.
(na podst. http://zamekwciechanowie.pl)