Zespół cerkiewny w Łówczy
Opis miejsca
Łówcza to wieś położona w powiecie lubaczowskim, gmina Narol, ok. 20 km na północny-wschód od Lubaczowa. Rozlokowana jest na długości około 4 km wzdłuż potoku zwanego Łówczanka u podnóża Wschodniego Roztocza. Ze względu na swoje położenie geograficzne wieś należy do najpiękniejszych w całej okolicy.
Historia
Pierwsze wzmianki o Łówczy datowane są na rok 1484. Była ona własnością królewską w roku 1618. Na przełomie XVIII i XIX wieku właścicielami była rodzina Matczyńskich (jeden z dziedziców majątku - Jan Matczyński była fundatorem cerkwi), natomiast w trzydziestych latach XIX wieku rodzina Nowickich. W 1840 roku wieś zakupił Ignacy d’Thullie a później Franciszek d’Abancourt de Franquville – bratanek francuskiego ministra wojny, uczestnik powstania styczniowego. Na początku XX wieku wieś przeszła w ręce rodziny Liptay’ów.
Już w XIX wieku wieś była wysoko rozwinięta. Pracował tu młyn, tartak wodny (był wyposażony w dwie piły zwyczajne i jedną cyrkularną), folusz, cegielnia, wapniarka i gorzelnia. W XIX wieku większość mieszkańców stanowili Ukraińcy. W pierwszych latach wojny przechodziła tędy linia demarkacyjna niemiecko-radziecka. Do dziś na terenie Łówczy widoczne są ciągi dawnych wałów. 21 września 1939 r złożyły broń resztki 75. pułku piechoty otoczone przez Niemców w okolicy Łówczy. Tutaj także został wzięty do niewoli dowódca AK generał Antoni Szylling.
Budowa i wyposażenie
Zespół cerkiewny w Łówczy należy do najcenniejszych zabytków tej okolicy. Najważniejszym jego elementem jest cerkiew Świętej Paraskewy z 1808 roku. Stoi ona na pięknej polanie otoczonej głębokim jarem. Obecnie jest to kaplica Matki Boskiej Bolesnej. Budowlę posadowiono na podmurówce z kamienia i dębowych podwalinach. Jest orientowana. Wykonana z drewna sosnowego, o konstrukcji zrębowej. Na ścianach nawy umieszczono wzmacniające lisice. W pierwotnej wersji świątynia była dwudzielna, z silnie wydłużonym sanktuarium, posadowiona na planie krzyża, w kształcie kościoła łacińskiego (zgodnie z życzeniem fundatora), pokryta dwuspadowym dachem. Niektóre źródła podają, że pierwotnie był to kościół wybudowany w latach 1769-99 a dopiero później został przejęty przez grekokatolików. Pod zakrystią fundator zamieścił kryptę rodową. Świątynia została znacznie przebudowana w roku 1899 i nadano jej charakter cerkiewny. Obecnie posiada ona budowę trójdzielną, na która składa się nawa, prezbiterium i babiniec. Nad nawą została wzniesiona oktagonalna kopuła z wysmukłym hełmem blaszanym z latarnią, a od strony zachodniej dobudowano babiniec w kształcie kwadratu. Nad prezbiterium i babińcem dachy kalenicowe. W roku 1905 na wewnętrznych ścianach świątyni wykonano polichromie. We wnętrzu znajduje się częściowo zachowany ikonostas z 1901 roku (pierwotny został przeniesiony do Woli Wielkiej), architektoniczny ołtarzyk z rzeźbą (szkoła lwowska z przełomu XVIII/XIX wieku) a na ścianach ikony i obrazy.
Obok cerkwi stoi drewniana dzwonnica z końca XIX wieku zbudowana na planie prostokąta o konstrukcji słupowo-ramowej. Przykryta jest kalenicowym dachem czterospadowym. W pobliżu znajduje się stary cmentarz z kaplicą cmentarną z 1848 roku upamiętniającą zniesienie pańszczyzny. Nagrobki i krzyże z bruśnieńskiego kamienia są wykonane artystycznie, najstarszy pochodzi z 1877 roku. Część nagrobków została odnowiona współcześnie.
Ciekawostka
Na cmentarzu znajduje się nagrobek właściciela Łówczy, Ignacego d'Thullie z wierszowanym epitafium o treści: Żona mężowi. Patrz! o to posąg z kamienia wykuty / Nad zimnym grobem śmierci upominek / Zapłacz wyrazem żalu i pokuty / Tu mąż i ojciec znalazł swój spoczynek.
Ciekawe miejsca w okolicy
Resztki zespołu dworskiego; brama i założenia parku geometrycznego
Miejsce pamięci - granitowy pomnik z krzyżem z nazwiskami mieszkańców wsi zamordowanych przez bandy U.P.A w latach 1940-45
Skrzynka
Spory klipsiak. W środku certyfikaty dla trzech pierwszych znalazców oraz fanty na wymianę