Część krzyży kamiennych można zaliczyć do zabytków związanych z dawną jurysdykcją. Były one fundowane przez zabójców jako element pojednania z rodziną ofiary. Zwyczaj ten panował w Europie Środkowo-Wschodniej pomiędzy XIII, a XVI wiekiem. Poza nielicznymi wyjątkami prawo te było stosowane jedynie na terenie dawnego Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.
Średniowieczne kodyfikacje prawne zaliczały nieumyślne zabójstwo do kategorii przestępstw mogących podlegać rozstrzygnięciu według systemu kompozycyjnego (compositio). Możliwość takiego postępowania wynikała z przyjęcia w Europie Środkowo – Wschodniej zapisów prawa sasko-magdeburskiego. W XIII-wiecznych kodyfikacjach prawnych zapisano, że: kto zabije umyślnie, wedle prawa ma być karany. Kto zabije przygodnie, że jawne to będzie, gardła tracić nie powinien, tylko zapłacić. Krewni zabitego tworzyli solidarny związek rodowy, który ścigał zabójcę. Z drugiej strony zabójca zasłaniał się swoimi krewnymi, co doprowadzało do powstania stanu wrogiego między dwoma związkami rodowymi, mogło dojść do krwawej zemsty. Równocześnie wraz z ograniczeniem krwawej zemsty rozwijała się tendencja do jej zastąpienia ugodą stron – pojednaniem. Krwawa zemsta nie leżała jednak w interesie władcy danego terytorium, dlatego realne korzyści w pogodzeniu dwóch zwaśnionych stron wnosiło jedynie tzw. jednanie, które było bodźcem do wykształcenia się systemu kompozycyjnego. Winnym zabójstwa umożliwiały one zawarcie ugody z rodziną ofiary, jeśli ta wyraziła taką wolę. Sprawca pozbawienia życia drugiego człowieka, zobligowany był do stosownego zadośćuczynienia, którego rodzaj i wymiar ustalał sąd, przed którym spotkał się zabójca z bliskimi zabitego.
W innych regionach Polski (np. Roztocze) występują podobne krzyże kamienne, lecz na razie nie odnaleziono dokumentów świadczących o tym, że są to krzyże pokutne/pojednania, więc zapewne ich funkcja była inna.
Zabójca był zobowiązany do:
- przekazania rodzinie zabitego "główszczyzny"
- ufundowania określonej ilości wosku na rzecz Kościoła
- zamówienia określonej liczbę mszy zadusznych w intencji zabitego
- partycypowania w kosztach pogrzebu
- ufundowania kąpieli, posiłków, odzienia dla biedoty
- peregrynacji osobistej lub opłacenia zastępcy do jednego z ówczesnych miejsc pielgrzymkowych:
- Rzym
- Akwizgran
- Wilsnack
- Jerozolima
- Santiago de Compostela
- ufundować krzyż pokutny/pojednania, kapliczkę pokutną/pojednania lub Marter (krucyfiks lub kapliczkę z przedstawieniem ukrzyżowania Chrystusa lub męczeństwa świętych), który miał skłaniać do modlitwy za duszę zabitego i być potwierdzeniem zrealizowanego aktu pojednania
Krzyż pokutny w Strudze:
Krzyż znajduje się na obrzeżach Książańskiego Parku Krajobrazowego na terenie stawu "Szuwarek". Teren ten jest na dzień dzisiejszy prywatny i ogrodzony dookoła. Krzyż otoczony jest wokół bujną roślinnością, a więc praktycznie nie można go zobaczyć z żadnego miejsca, no chyba, że poprosi się właściciela o pozwolenie na zobaczenie i zrobienie zdjęcia. Krzyż obrośnięty jest bluszczem, a przy nim zachowała się tabliczka mówiąca o tym, że jest to zabytek. Nie ma żadnych informacji o historii tego krzyża, wiadomo tylko, że pochodzi z XIV - XVI wieku... Wymiary krzyża: ok.90 x 85 x 20 cm Materiał: piaskowiec
Ciekawostka: W 1983 roku krzyż został uszkodzony, trzon zaginął, właściciel stawu w 1997 roku dorobił brakujący trzon i ustawił krzyż kilkanaście metrów dalej na lekkim wzniesieniu z kamieni.
Kesz to pojemnik po tabletkach musujących. Zawiera logbook, ołówek i certyfikaty dla najszybszych. Skrytka znajduje się ok. 30 metrów od krzyża pokutnego, poza terenem prywatnym, na który nie ma potrzeby wchodzić. Proszę nie wyjmować całego pojemnika, a jedynie logbook z niego.
Powodzenia :)