Sprengen en Beken - Horsthoekerbeken
07 - Bonuscache
De Sprengen
De drie Horsthoekerbeken vormen een mooi voorbeeld van sprengenbeken die zijn aangelegd voor het aandrijven van molens. Uit de vroegste gegevens over de molens is af te leiden dat de beken in het derde kwart van de 17e eeuw moeten zijn gegraven. De beken worden in drie trajecten onderverdeeld. Het eerste traject is het deel dat water produceert en spreng wordt genoemd. Het tweede traject is het transportgedeelte en het derde traject wordt het opgeleide deel genoemd. Het tweede en derde traject vormen samen de beek. De scholtis ( De Scholtis of Schout is een lokaal ambtenaar belast met bestuurlijke en gerechtelijke taken en het handhaven van de openbare orde.) Luyer Daendels, laat in het derde kwart van de zeventiende eeuw, de Noordelijke en Middelste Horsthoekerbeek aanleggen. Hij laat vervolgens aan elk van de beken een molen bouwen. Later worden aan deze beken meer molens gebouwd. In dezelfde tijd laat Henderick van Isendoorn van de Cannenburch op het grondgebied van de gemeente Epe de Zuidelijke Horsthoekerbeek graven, waaraan hij twee molens bouwt.
De historie van de molens en molenaars is vaak heel goed vastgelegd. Over het graven van de beken weten we vrijwel niets. Dat geldt ook voor de Horsthoekerbeken. Ze hadden, in tegenstelling tot natuurlijke wateren, vaak niet eens een naam. In de literatuur wordt gesproken over “Griftbeken”en “Horsthoekerbeken” en om ze te onderscheiden worden ze de eerste, tweede en derde Horsthoekerbeek genoemd. Het waterschap Veluwe heeft de verwarrende naamgeving opgelost door ze aan te duiden als Noordelijke, Middelste en Zuidelijke Horsthoekerbeek. De beken worden vaak bij de gemeente Heerde gerekend. Dat klopt echter niet, omdat de Zuidelijke Horsthoekerbeek helemaal binnen de grenzen van de gemeente Epe ligt. In Epe staat de Zuidelijke Horsthoekerbeek ook wel bekend als “Molenbeek”.
De sprengen van de Horsthoekerbeken zijn in redelijke staat gebleven. Ze voeren alle drie water. De gravers hebben indertijd goed geweten, waar de beste plekken zijn om te graven. In het eeuwenlange bestaan is er wel het nodige veranderd. Zo kennen de noordelijke en zuidelijk beek allebei een dode tak. Hoe dat is gekomen valt, door gebrek aan schriftelijke bronnen, weinig over te melden.
De caches zijn zoveel mogelijk geplaatst in een circulaire route in de nabijheid van de beken. Het doel van deze route is u te laten genieten van de schitterende natuur die u onderweg tegenkomt. U zult diverse sprengkoppen zien. De punten waar de beken ontstaan. Geniet van al dit moois!
Dit is de routekaart van de Horsthoekerbekenroute die als leidraad heeft gefungeerd voor deze serie.
Deze cache is tot stand gekomen in samenwerking met De stichting tot behoud van de Veluwse Sprengen en Beken.
Toestemming voor het plaatsen van deze serie caches is verleend door de gemeente Heerde.