Papier, kamień, nożyce EarthCache

PAPIER, KAMIEŃ, NOŻYCE

ROCK PAPER SCISSORS

Określeniem, które bardzo często pojawia się, gdy rozmawiamy o różnego rodzaju skałach jest wietrzenie. Terminu tego używa się powszechnie także w opisach skrytek EarthCache, na przykład w stwierdzeniach typu „silnie zwietrzałe skały” albo „z upływem lat skały ulegały wietrzeniu…”. Czym jednak jest wietrzenie, jakie rozróżniamy jego typy i czego konkretnie możemy dowiedzieć się w tym miejscu? Czytajcie dalej!

Wietrzeniem nazywamy procesu mechanicznego rozpadu i chemicznego rozkładu skał na skutek działalności różnych czynników zewnętrznych. Wietrzenie zachodzi w przypowierzchniowych warstwach skał.

Rozróżniamy trzy typy wietrzenia:

Wietrzenie fizyczne (mechaniczne): rozpad skał na mniejsze okruchy i bloki. Wietrzenie fizyczne może zachodzić na różne sposoby i z różnych przyczyn. Przykładami mogą być:

• mechaniczne oddziaływanie wody, wiatru, lodowców – czynniki zewnętrzne powodują uszkodzenia skał i ich dezintegrację, wypłukują bądź wywiewają cząstki mineralne ze skały.
• zamróz – znajdująca się w szczelinach skalnych woda na zmianę zamarza i roztapia się, zmieniając swoją objętość i prowadząc do mechanicznego rozpadu skały; ten typ wietrzenia działa szczególnie silnie, kiedy przez wiele dni w roku temperatura oscyluje w okolicach zera stopni Celsjusza (w nocy mróz, w dzień temperatura dodatnia).
• krystalizacja soli – wytrącające się z roztworów wodnych sole krystalizują w szczelinach i, podobnie jak w przypadku zamarzającej wody, zwiększając swoją objętość doprowadzają do rozpadu skały.
• insolacja – poszczególne ziarna mineralne w różny sposób reagują na ogrzewanie w ciągu dnia i stygnięcie w nocy, rozszerzając się i kurcząc, co na dłuższą metę niszczy skałę.

Wietrzenie chemiczne: chemiczny rozkład skał w wyniku rozpuszczania poszczególnych związków chemicznych, ich hydrolizy, hydratacji, utleniania i redukcji etc.; znanym przykładem wietrzenia chemicznego jest krasowienie skał wapiennych poprzez rozpuszczanie węglanu wapnia w wodzie z dodatkiem dwutlenku węgla.

Wietrzenie biologiczne: rozpad i rozkład skał pod wpływem działania organizmów żywych – zwierząt, roślin, bakterii i grzybów. Wietrzenie biologiczne może zachodzić zarówno pod wpływem mechanicznej działalności organizmów (takiej jak rycie nor przez zwierzęta czy rozsadzanie skał przez korzenie roślin, wykorzystujących i pogłębiających szczeliny i spękania w skałach), jak i ze względu na oddziaływanie chemiczne (kontakt skał z kwasami humusowymi).

Znając już definicję wietrzenia, a także rozróżniając jego poszczególne typy nie będziecie mieli teraz problemu z określeniem, z jakim rodzajem wietrzenia mamy do czynienia w tym miejscu! Jeżeli macie problem ze zidentyfikowaniem go w terenie, to zamieszczamy grafikę (fig. 1) – na jednym z obrazków jest przedstawiona nasza lokalizacja.

Fig. 1. Masz problem z lokalizacją? Jedno ze zdjęć przedstawia miejsce, które masz znaleźć (pozostałe są po to, żeby nie robić spojlerów). Fot. P. Derkowski.
 

Wietrzenie wietrzeniem, ale gdzie właściwie jesteśmy? Znajdujemy się w pobliżu starych kamieniołomów piaskowca. Jeżeli trafiliście już w to miejsce to gorąco polecamy rozejrzeć się po okolicy W lesie, wzdłuż całej tej ulicy (szczególnie po północnej stronie) rozmieszczone są miejsca eksploatacji piaskowca. Kamieniołomy są nie tylko bardzo urokliwe (fig. 2) i można w nich dokonać ciekawych znalezisk (fig. 3)  ale także zaobserwować, w jaki sposób był tutaj eksploatowany surowiec kamienny. Ale to temat na osobną historię…

Fig. 2. Jeden z kamieniołomów piaskowca w Złotnie. Fot. P. Derkowski
 

Fig. 3. Odciski małży znalezione w jednym z kamieniołomów w Złotnie. Fot. P. Derkowski
 

Aby zalogować EC musisz odwiedzić miejsce i przesłać odpowiedzi na pytania: 

1. Na której fotografii (A, B, C czy D) przedstawiona jest lokalizacja kesza?

2. Na podstawie obserwacji terenowych i informacji zawartych w listingu określ, z jakim typem wietrzenia masz do czynienia w tym miejscu. Wyjaśnij jednocześnie, jaki był mechanizm zachodzącego tutaj wietrzenia, co do niego doprowadziło?

3. Jak myślisz, jakie inne typy wietrzenia mogą szczególnie oddziaływać na skały w Polsce, w rejonach górskich? Podaj kilka przykładów.

    

UWAGA! Do zalogowania tej skrytki EarthCache wymagane jest wysłanie odpowiedzi do zadań przez profil PIG_PIB. Logować można po wysłaniu rozwiązań, nie czekając na wiadomość z naszej strony. Logi bez wysłanych odpowiedzi będą kasowane w ciągu 14 dni.
 

Weathering is a term that very often appears when we talk about various types of rocks. This term is also commonly used in descriptions of EarthCache, for example in statements like "strongly weathered rocks" or "the rocks have been weathering over the years ...". However, what is weathering, what are its different types and what can we find out exactly here? Keep reading!

Weathering is the process of mechanical disintegration and chemical decomposition of rocks as a result of various external factors. Weathering occurs in the surface layers of rocks.

There are three types of weathering: physical, chemical and biological.

Physical (mechanical) weathering: the disintegration of rocks into smaller grains and blocks. Physical weathering can occur in various ways and for various reasons. Examples can be:
- mechanical impact of water, wind, glaciers - external factors cause rock disintegration, washing out or extract mineral particles from the rock.
- frost - water in rock crevices freezes and melts alternately, changing its volume and leading to mechanical disintegration of the rock; this type of weatheing works particularly strongly when the temperature oscillates around zero degrees Celsius for many days of the year (frost at night, positive temperature during the day);
- salt crystallization - salts precipitating from aqueous solutions crystallize in crevices and, as in the case of freezing water, by increasing their volume they lead to the disintegration of the rock;
- insolation - individual mineral grains react differently to heating during the day and cooling at night, expanding and contracting, which in the long run destroys the rock.

Chemical weathering: chemical decomposition of rocks as a result of dissolution of individual chemical compounds, their hydrolysis, hydration, oxidation and reduction, etc.; a well-known example of chemical weathering is the karst proces in limestones, caused by dissolving calcium carbonate in water with the addition of carbon dioxide.

Biological weathering: the disintegration and decomposition of rocks under the influence of living organisms - animals, plants, bacteria and fungi. Biological weathering can occur both under the influence of the mechanical activity of organisms (such as burrowing of burrows by animals or the disintegration of rocks through the roots of plants, using and deepening gaps and cracks in rocks), as well as due to chemical interaction (contact of rocks with humic acids).

Once you know the definition of weathering, as well as distinguishing between its types, you will not have a problem with determining what type of weathering we are dealing with here!

Weathering is of course interesting, but where are we? We are located near old sandstone quarries. If you have already found this place, we highly recommend looking around the area. Quarries are not only very charming (fig. 1), but you can also see how the stone raw material was exploited here. But this is a topic for a different story ...

To log the EC you need to visit the place and send answers to the questions:

1. On the basis of your field observations and information from the listing, specify which type of weathering you are dealing with here. Explain what was the mechanism of the weathering taking place here, what led to it?

2. What do you think, whoch other types of weathering may particularly affect rocks in Poland, in mountainous regions? Give some examples.

3. Attach a photo of your GPS of yourself in this place.
    

WARNING! To log this EC you have to send the answers to PIG_PIB profile. You can log after sending the answers, without waiting for our reply. Logs without answers will be deleted within 14 days!
 

Grafika w tle: Odciski małży znalezione w jednym z kamieniołomów w Złotnie. Fot. P. Derkowski
 

Masz pytania? Napisz do nas! Kontakt: geocaching@pgi.gov.pl