Tańcowała igła z gąbki EarthCache

TAŃCOWAŁA IGŁA Z GĄBKI

SPONGE AND NEEDLE DANCED TOGETHER

Parafrazując tytuł znanej bajki Jana Brzechwy, możemy luźno nawiązać do znajdujących się tutaj skał. Igła igle nierówna – akurat tymi nie przyszyjemy guzika. Za to możemy nieco dowiedzieć się o warunkach, jakie panowały tutaj w okresie geologicznym nazywanym kredą.

Powstałe w kredzie skały, znajdujące się na najwyższej części Mnicha, to drobnoziarniste piaskowce. Na podstawie skamieniałości ich wiek oszacowano na około 93 mln lat. Po zbliżeniu wzroku do skałki ze świeżą powierzchnią przełamu zobaczycie zielonkawo-czarne kropeczki – to glaukonit, minerał charakterystyczny dla skał morskich (fig. 1).

Fig. 1. Glaukonit w piaskowcach górnokredowych. Fot. Magdalena Furca
 

Na pewno zaobserwujecie też skamieniałości śladowe – ichnofosylia (fig. 2). Wystarczy się schylić i spojrzeć od spodu na półki skalne, wystające w różnych częściach kamieniołomu. Nie jesteśmy w stanie określić do końca, jakie zwierzęta je zostawiły, ale są to na pewno ślady drążenia i żerowania w osadzie. Istnieją całe klasyfikacje, które pozwalają na podstawie tych śladów ustalić m.in. głębokość, na jakiej powstały skały. Klasyfikacje to coś, co geolodzy lubią najbardziej.

Fig. 2. Skamieniałości śladowe na dolnej powierzchni warstw skalnych. Fot. Magdalena Furca
 

Okej, ale gdzie te gąbki i igły? W południowo-wschodniej części ścian opuszczonego kamieniołomu, przed którym stoisz, znajdują się wyraźnie bardziej kanciaste skałki (fig. 3).

Fig. 3. Wyraźnie bardziej odporne, wystające fragmenty ściany kamieniołomu. Fot. Magdalena Furca
 

Mają ostre brzegi, ponieważ są odporniejsze i twardsze niż reszta – zawierają bowiem dużo krzemionki. Dodatkowo, w ścianach wyraźnie inną fakturę mają fragmenty składające się prawie wyłącznie z kwarcu – są gładkie i nie mają ziarnistej budowy (fig. 4).

Fig. 4. Skrzemionkowana żyła wewnątrz piaskowców. Fot. Magdalena Furca
 

W pobliżu tych „żył kwarcu” występują krzemionkowe igły gąbek - spikule, które budują szkielet wewnętrzny tych morskich organizmów (fig. 5).

Fig. 5. Schemat budowy gąbki. Rys. Magdalena Furca
 

Ze względu na występowanie w skałach pozostałości gąbek, które bytują w płytkich wodach, możemy przypuszczać, że stoimy na dnie płytkiego, kredowego morza lub jego części przybrzeżnych. Obserwowane ogniwo skalne występuje dość nieregularnie na południowy wschód i południe od Mnicha. Niestety, gołym okiem nie zobaczysz igieł gąbek, są zbyt małe. Na pocieszenie dołączamy zdjęcie spod mikroskopu optycznego (fig. 6), używanego w geologii do oglądania preparatów skał (szlifów, płytek cienkich).

Fig. 6. Mikroskopowy obraz skrzemionkowanych części skały. A, B - fragmenty krzemionkowych igieł gąbek; C - glaukonit. Fot. Magdalena Furca
 

Można uznać, że szukanie igieł w stogu (warstwach) skał też może służyć za dobre przysłowie!
 

Aby zalogować EC musisz odwiedzić miejsce i przesłać odpowiedzi na pytania: 

1. Zwróć uwagę na ogólny wygląd ścian w całym kamieniołomie, a szczególnie w jego NW części – czy według Ciebie skały mają widoczne warstwy? Jeśli tak, to jak grube są? Leżą poziomo czy wyraźnie pod kątem w którąś stronę? A może skały są bezstrukturowe, czyli tych warstw nie mają? Prześlij zdjęcie ściany, którą opisujesz.

2. Wymień co najmniej dwa wskaźniki, dzięki którym możemy określić środowisko powstawania tych skał.

3. Mamy nadzieję że znalazłeś fragmenty ścian skalnych przesycone krzemionką (fig. 4). Jak wyglądają przejścia pomiędzy nimi a skałami otaczającymi? Są płynne czy ostro się odznaczają?

UWAGA! Do zalogowania tej skrytki EarthCache wymagane jest wysłanie odpowiedzi do zadań przez profil PIG_PIB. Logować można po wysłaniu rozwiązań, nie czekając na wiadomość z naszej strony. Logi bez wysłanych odpowiedzi będą kasowane w ciągu 14 dni.
 

Citing the title of the famous fairy tale by Jan Brzechwa, we can loosely refer to the rocks found here. Needle needle uneven - we will not sew a button with these. But we can learn a little about the conditions that prevailed here in the Cretaceous.

Chalk is one of the geological periods. Cretaceous rocks located on the highest part of the Monk are fine-grained sandstones. Their age was estimated at about 93 million years. After approaching the sight to the rock with a fresh fracture surface, you will see greenish-black dots – it is glauconite, a mineral characteristic of sea rocks (fig. 1). You will certainly also notice trace fossils – ichnophosyls (fig. 2). Just bend down and look from below at the rock shelves protruding in different parts of the quarry. We are not able to fully determine what animals left them, but these are certainly traces of drilling and foraging in the settlement. There are entire classifications that allow, based on these traces, to determine, among others depth at which rocks were formed. Geologists really like classifications.

Okay, but where are these sponges and needles? SE parts of the walls of an abandoned quarry are clearly more angular rocks (fig. 3). They have sharp edges because they are more resistant and harder than the rest – they contain a lot of silica. In addition, fragments consisting almost exclusively of quartz in the walls have a clearly different texture – they are smooth and do not have a granular structure (fig. 4). Near these "quartz veins" there are silica sponge needles (spicules) that build their inner skeleton (fig. 5).

Sponges like shallows so it was the bottom of a shallow, warm, cretaceous sea or its coastal parts. This whole rock occurs quite irregularly on south east and south from Mnich. Unfortunately, the needles will not be seen with the naked eye, but we attach a photo from under an optical microscope (fig. 6), used in geology to view rock preparations (cuts, thin plates).

So we can conclude that looking for needles in a stack (layers) of rocks can also be a good proverb!
 

To log the EC you need to visit the place and send answers to the questions:

1. Look at the general appearance of the walls in the entire quarry, and especially in its NW part - do you think the rocks have visible beds? If so, how thick are they? Are they lying horizontally or clearly at an angle to one side? Or maybe rocks are unstructured, i.e. they do not have beds? Upload a photo of the wall you describe.

2. List at least two indicators by which we can determine the environment of these rocks.

3. We hope you found silica saturated rock walls fragments (fig. 4). What do the transitions between them and the surrounding rocks look like? Are they smooth or sharp?
    

WARNING! To log this EC you have to send the answers to PIG_PIB profile. You can log after sending the answers, without waiting for our reply. Logs without answers will be deleted within 14 days!
 

Literatura / References:

1. Wojewoda J., Białek D., Bucha M., Głuszyński A., Gotowała R., Krawczewski J. & Schutty B. 2011. Geologia Parku Narodowego Gór Stołowych – wybrane zagadnienia. W: Geoekologiczne Warunki Środowiska Przyrodniczego Parku Narodowego Gór Stołowych. 56–96 WIND, Wrocław.

2. Ziółkowska M. 1990. Wstępna charakterystyka petrograficzna gez górnego cenomanu okolic Krzeszowa (Niecka Śródsudecka). Acta Universit. Wratislav. Prace Geologiczno–Mineralogiczne, 28: 45–59.

3. Ziółkowska M., Wojewoda J., Zimmerle W. 1992. The boreal „Flammenmergel” lithofacies in the Lower Saxony Basin (Germany) as compared with corresponding rocks in the Intrasudetic Basin (Poland). 4th Int. Cretaceous Symposium, Hamburg: 1-3.
    

Grafika w tle: Skamieniałości śladowe na dolnej powierzchni warstw skalnych. Fot. Magdalena Furca
 

Masz pytania? Napisz do nas! Kontakt: geocaching@pgi.gov.pl