Krzemionka – dwutlenek krzemu SiO2, jest bardzo powszechnym związkiem chemicznym w skorupie ziemskiej. W większości czyste jej odmiany głównie piasek i piaskowiec stanowią około 12% jej masy, natomiast po uwzględnieniu wszystkich minerałów w których skład wchodzi jej zawartość wynosi około 50%. Dwutlenek krzemu występuje w przyrodzie w dwóch podstawowych odmianach: kwarcu i opalu.
Foto nr 1. Jedna z teorii jak powstały buły z krzemieniem
Krzemień pasiasty wyróżnia się pięknymi deseniami, wysoką twardością oraz zwięzłością, co w połączeniu z możliwością uzyskania lustrzanego poleru czyni go cennym i poszukiwanym surowcem na rynku jubilerskim.
Foto nr 2. Buła krzemienia pasiastego, surowa i nieobrobiona
Krzemień pasiasty występuje w osadach górnojurajskich Gór Świętokrzyskich. Najważniejsze wychodnie i miejsca eksploatacji znajdują się w ich północnowschodnim obrzeżeniu permo-mezozoicznym, w pasie ciągnącym się od Iłży do Zawichostu. Występuje również w zachodniej i południowej części regionu – w kamieniołomach Bukowej, Maćkowej Góry, Małogoszczy, Głuchowca, Morawicy, Woli Morawieckiej.
Foto nr 3. Występowanie krzemienia pasiastego w rejonie Iłża - Zawichost
Jan Budziszewski i Ryszard Michniak w 1984 roku stwierdzili, że pasiastość krzemieni jest cechą wyłącznie makroskopową. Nie ujawnia się ona w obrazach mikroskopu optycznego i elektronowego. Buły krzemienia składają z jednolitej mineralnie, strukturalnie i teksturalnie masy skalnej, bez uprzywilejowanych partii czy zarysowanych kierunków krystalizacji. Nie powodują też pasiastości submikroskopowe wtrącenia pigmentów mineralnych i organicznych. Analizując zawartość wody i śledząc przedziały temperaturowe jej ubytku stwierdzili, że zmniejszenie ilości wody następuje zawsze w określonym kierunku, od jednorodnego niepasiastego trzonu do białych przypowierzchniowych otoczek. Od tej właściwości uzależniają występowanie pasiastości i smużystości w krzemieniach.
Budowa krzemieni pełna, to taka która posiada na zewnątrz przypowierzchniową białą otoczkę, wewnątrz kolejno peryferyczną strefę ciemną, centralną strefę jasną i jednorodny pasiasty trzon. W przypadku braku którejś składowej lub w przypadku zmienionej kolejności składowych mamy do czynienia z modelem niepełnym.
Foto nr 4. Budowa krzemienia pasiastego - modele pełny i niepełne
Najnowsze badania petrograficzne krzemieni z Gór Świętokrzyskich przy użyciu uniwersalnego mikroskopu optycznego i skaningowego mikroskopu elektronowego z analizatorem rentgenowskim, wykonane przez zespół pod kierunkiem Zdzisława Migaszewskiego w 2006 roku, wykazały, że tekstura pasowa jest związana z tym zróżnicowanym odbiciem światła. Pasy zawierające niewielką ilość mikroporów są ciemnoszare lub brunatne, a przy znacznej ich zawartości jasnoszare lub białe.
Foto nr 5. Buła krzemienia w wapieniu
Koordynaty tego EarthCache zaprowadzą Cię do nieczynnego kamieniołomu wapieni jurajskich nieopodal miejscowości Wojciechówka. Można tutaj zobaczyć in situ buły z krzemieniami pasiastymi, które tutaj wciąż zalegają. Nie wszystkie buły które tutaj są to krzemienie pasiaste, a możesz się o tym przekonać oglądając te, które zostały już roztrzaskane przez pozyskiwaczy tego minerału. Także te z „mniej ładnymi” pasami są zostawione. Trochę szczęścia i możesz tutaj pozyskać legalnie własny krzemień pasiasty, pamiętaj, że pozyskiwanie takowego np. z rejonu Rezerwatu „Krzemionki Opatowskie” grozi wysoką karą finansową, a tutejsze są ponoć ładniejsze…
Foto nr 6. Ściana w nieczynnym kamieniołomie wapieni (w lewym górnym rogu widać lej krasowy)
Zadania do wykonania:
1. Od czego zależy pasiastość krzemieni?
2. Weź do ręki krzemień pasiasty i opisz czy jest to model pełny czy niepełny (jaki). Jeśli masz mniej szczęścia i nie znajdziesz, to opisz ten z foto nr 2.
3. Dodaj zdjęcie Ciebie, lub Twojego GPS, przedmiotu podróżnego, PWG etc w tym kamieniołomie razem z krzemieniem (jeśli to możliwe pasiastym).
Zalogować "znalezienie" możesz bezpośrednio po przesłaniu odpowiedzi przez mój profil. Jeżeli Twoje odpowiedzi będą błędne, zgłoszę się sam. Wpisy bez przesłanych prawidłowych odpowiedzi będą kasowane po 14 dniach.