Inleiding
Het Bedrijventerrein Waarderpolder, ook bekend als Bedrijventerrein Waarder- en Veerpolder en Haarlem Business Park, is een gebied voor bedrijven ten noordoosten van het centrum van de stad Haarlem in de wijk Waarder- en Veerpolder. Er staan ook woonhuizen.
De buurt zoals we die tegenwoordig kennen werd in de 20e eeuw gevormd door het bebouwen van grote delen van de Waarderpolder en de Veerpolder. Met een oppervlakte van ongeveer 2 km2 is het het grootste bedrijventerrein van Haarlem.
Tijdens de ontwikkeling van het bedrijventerrein werd uitgebreid onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het gebied. Daarbij werd ook uitgebreid archeologisch onderzoek gedaan. Om te beginnen werd de bodem onderzocht en er werd een profiel aangetroffen dat bestond uit veen, met daaronder klei en daaronder zand. Op verschillende plekken werden resten uit verschillende periodes gevonden waar we onderweg bij deze multi stil zullen staan. Het meest bijzondere is toch wel het vaststellen van een klein landschap van zeer oude strandwallen dat officieel is opgenomen in het Rijksregister als Archeologisch Monument.
De multi bestaat uit een route van ongeveer 8-9 kilometer en gezien de afstand is het aan te bevelen deze op de fiets te doen. Onderweg zullen we stoppen bij plekken met een verhaal erbij dat je niet op een bedrijventerrein zou verwachten.
Een woord van dank gaat uit naar Xake en vanuithier voor hun input na het proeffietsen van deze cache.
De cache ligt op privéterrein maar is geplaatst met toestemming van de eigenaar en exploitant.
Waypoints en vragen
Waypoint 1 - Droste
Het startpunt van de multi ligt op de grens van Veerpolder en Waarderpolder. Je ziet in noordelijke richting een haveningang. De grens tussen deze twee polders werd gevormd door een meanderende beek van het Spaarne naar de Liede. Op de plek van de haveningang kwam deze uit in het Spaarne onder de naam Vuilrak. In Oostelijke richting ging de Vuilrak als veenstroom meanderend over in Weteringsloot en kwam uit in de Liede. Vanaf de 17e eeuw waren er in Haarlem tientallen windmolens. Behalve poldermolens waren dit voornamelijk industriële molens zoals volmolens voor de lakenindustrie, runmolens voor de leerindustrie, oliemolens, korenmolens, moutmolens voor de bierindustrie, houtzaagmolens enzovoorts. Deze stonden vooral langs het Spaarne. Rondom het Vuilrak bij het Spaarne waren ook diverse molens zoals bijvoorbeeld zaagmolens Haas, Keizer, Liefde en Hoop.. Op de plek aan de overkant van de haveningang was een runmolen. De molens zijn inmiddels allemaal gesloopt. Op deze plek was tot de openstelling van de Prinsenbrug in 1958 ook een veerdienst met het “Droste Pontje” naar de overkant van het Spaarne voor personeel van deze fabriek.
Vraag 1: Op de kade staat een metalen monument. Welk woord staat hierin? A is aantal letters.
Waypoint 2 - Ons Genoegen
In de Waarderpolder waren in de afgelopen eeuwen meerdere boerderijen. De meesten daarvan stonden rondom op een kade langs het water. We staan hier bij één van de twee boerderijen die bewaard zijn gebleven en dat is “Ons Genoegen”. Je ziet de boerderij achter het hek in noordelijke richting. De boerderij dateert uit het eerste kwart van de 18e eeuw. Aan de oostkant van Haarlem in de duinen was voornamelijk bouwland. In de Waarderpolder was voornamelijk grasland en boerderij "Ons Genoegen" was een boerderij met vee. Door de Waarderpolder liep een hoofdweg van zuid naar noord, tegenwoordig Waarderweg. Op oude kaarten is te zien dat deze boerderij aan het eind van een zijweg lag van die hoofdweg.
Vraag 2: Aan de oever staat een bord met enkele letters. B is aantal letters.
Waypoint 3 - Waarderbrug
Tegenwoordig zijn de bruggen over de Noorder Buiten Spaarne vanzelfsprekend. De Prinsenbrug werd geopend in 1958, de Waarderbrug in 1970 en de Schoterbrug in 2009. We staan hier bij de Waarderbrug. De opening van de Prinsenbrug was een flinke impuls omdat daarmee ook een busdienst kon worden ingesteld. Maar ten noorden van de Prinsenbrug waren nog steeds een aantal veerpontjes over het Spaarne. Er was bijvoorbeeld een voetveer voor personeel van Droste en een voetveer voor personeel van Figee. Hier op de plek waar we nu staan op de brug was ook een veerdienst over het Spaarne naar de Waarderhaven. Iets ten zuiden van de brug aan de oever bij de bouwmarkt bij de vlaggenmasten was vroeger molen “Het Vliegend Hert”. Nauwelijks te zien is daar een inham in de oever (een zogenaamde “wijk”). In 1652 werd hier door Jacob Cornelis vant Sparen een achtkante bovenkruier gebouwd die aanvankelijk dienst deed als oliemolen en later vanaf 1674 als zaagmolen. In 1894 brandde de molen af. Er waren geen mensenlevens te betreuren maar een geitje heeft die brand niet overleefd.
Vraag 3: Op de brug staat onder de slagboom een kastje met daarop een tekst. De blauwe balk bevat 2 woorden. C is stapelgetelde woordwaarde van het eerste woord.
Waypoint 4 - Schoteroog
Boerderij ‘Schoteroog’, Waarderweg 132, is een redelijk gaaf bewaard gebleven boerderij van het krukhuistype uit het eind van de 18de eeuw met een vrijstaande stal uit ca. 1900. Een krukhuisboerderij of krukboerderij is een boerderij met een dwars geplaatst voorhuis. Vaak is dit voorhuis, het woongedeelte van een boerderij, bij een krukhuisboerderij van een verdieping voorzien. Voor de bedrijfsvoering is een krukhuis niet nodig, het is veelal een teken van welstand. Een krukhuisboerderij heeft de vorm van een liggende L. Deze boerderij vind je bijna aan de kant van het Spaarne net als boerderij Ons Genoegen. Dat is geen toeval want de meeste boerderijen in de Waarderpolder stonden aan een kade rondom de polder zodat ze met een bootje bereikbaar waren.
Niet ver hier vandaan, enkele honderden meters verderop naar het noorden was eeuwen geleden kalkoven Zeldenrust gevestigd. Hier werden schelpen gemalen voor de woningbouw in Haarlem. Het gaf veel stof en herrie en daarom werd de kalkoven ver buiten de stad geplaatst. Tussen Schoteroog en Zeldenrust was er een draaibrug over het Spaarne naar buitenplaats Spaarnrijk aan de overkant.
Vraag 4: Op het hek bevindt zich een telefoonnummer. D is laatste cijfer.
Waypoint 5 - Waterzuivering
Rijnland wil op het terrein in de Waarderpolder een nieuwe afvalwaterzuiveringsinstallatie bouwen. Met het voorbereidingskrediet van 9 miljoen euro kan Rijnland het plan verder uitwerken. Er wordt een zuiveringstechnologie gekozen en een ontwerp gemaakt voor de nieuwe zuivering. De totale investeringen voor een nieuwe afvalwaterzuivering zijn begroot tussen de 120 en 150 miljoen euro. Het oudste deel van de zuivering, de AWZI, in de noordoost hoek van het bedrijventerrein stamt uit 1967. Destijds werd een groot terrein aangeschaft om toekomstige uitbreiding mogelijk te maken. Die uitbreiding kwam er midden jaren negentig en zo’n tien jaar geleden werd de zuivering nogmaals uitgebreid en een aantal gebouwen vervangen. De zuivering verwerkt nu het afvalwater van ongeveer 250.000 inwoners van Haarlem, Spaarndam, Bloemendaal, Zandvoort en Aerdenhout. In de plannen voor de nieuwbouw gaat Rijnland uit van een groei naar 286.000 inwoners in de komende jaren.
Vraag 5: Ontwerpcapaciteit stapeltellen. Dit is E.
Waypoint 6 - Strandwal
Als we richting Waterzuivering kijken zien we een weiland met daarachter een dubbele wal. Tegenwoordig is die wal vooral begroeid met bramen. Eigenlijk zien we hier 2 parallelle strandwallen achter elkaar. We zien hier een landschap dat uniek is in Nederland. Deze strandwallen achter het weiland zijn in Nederland zelfs officieel geregistreerd als Archeologische Monumenten. Het profiel dat werd aangetroffen bestond uit veen, met daaronder klei en daaronder zand. Een proefsleuf in het zand legde zwarte humeuze banden bloot, die zijn geïnterpreteerd als een greppelsysteem. Hierin werd veel handgevormd inheems aardewerk uit verschillende perioden aangetroffen, dat gedateerd wordt in de Late IJzertijd tot en met de Romeinse tijd. Hoewel paalsporen van woningen of schuren niet werden waargenomen, suggereert de hoeveelheid van het schervenmateriaal in de laag zand dat er bewoning was in de omgeving. Boven de zandlaag werden kleibanen aangetroffen, die zijn geïnterpreteerd als kavelsloten. In de kleibanen werd veel aardewerk aangetroffen dat gedateerd werd in de 12e-14e eeuw. Het is niet bekend of dit aardewerk van lokale herkomst is. Direct onder de bouwvoor werden vuurstenen werktuigjes alsmede een vuursteenafslag gevonden, die niet nader gedateerd zijn. Waarschijnlijk zijn deze vuurstenen artefacten buiten hun context aangetroffen. Aan de hand van dit onderzoek is vastgesteld dat sprake was op en rond deze strandwallen van sporen van agrarisch grondgebruik in de prehistorie, in de Romeinse tijd en de Volle/Late Middeleeuwen. De oudste strandwal van Nederland bevindt zich bij overigens ook in de omgeving Haarlem en wel bij het Liewegje. Maar deze waar we in de verte over het weiland naar kijken is toch één van de oudste van Nederland en 800 jaar ouder dan de strandwal onder de stad Haarlem.
Precies deze plek waar we staan is nog om een reden interessant. We kijken hier naar strandwallen in de verte maar precies op deze plek zijn restanten aangetroffen van een voormalige huisplaats (boerderij) daterend uit de IJzertijd/Romeinse Tijd, dus van pakweg 2500 jaar geleden.
Vraag 6: Draai je even om en je ziet een brievenbus. Welk woord staat hier op de klep? F is aantal letters.
Waypoint 7 - Haarlemmerwoude
Archeologische opgravingen op deze plek hebben sporen van bewoning aangetoond in de 12e eeuw. De restanten zijn blootgelegd van een 12e eeuwse huisplaats. Uit de aardewerkvondsten kan geconcludeerd worden dat het huis bestond uit een woongedeelte en stalgedeelte. Een overstroming in het midden van de 12e-eeuw maakte een einde aan de bewoning hier. Het opgegraven huis behoorde waarschijnlijk tot de middeleeuwse verdwenen nederzetting Haarlemmerwoude.
Vraag 7: Bovenste gele plaatje. Getal van 5 cijfers onder Gas. Laatste cijfer. Dit is G.
Waypoint 8 - Bijl en aardewerk
Op allerlei plekken in de Waarderpolder zijn archeologische vondsten gedaan van gereedschap, aardewerk en andere zaken uit allerlei tijdperken. Om niet bij elke vindplek te hoeven stoppen wordt op deze plek een voorbeeld en samenvatting gedaan als laatste waypoint. Bovendien zijn het plekken waar tegenwoordig niet veel meer van te zien is.
Een voorbeeld precies op deze plek bij het paaltje en de parkeerplaats zijn archeologische vondsten van aardewerk uit de Romeinse Tijd gedaan, dus van het begin van de jaartelling.
Na de vorming van strandwallen vormde zich daartussen een gebied met landbouw. Enkele honderden meters ten noorden van de T-splitsing is de archeologische vondst van een stenen bijl uit het Neolithicum gedaan, gedateerd in 3600 voor Chr. en ruim voor de Bronstijd. Het laat zien dat ook midden in de Waarderpolder in de buurt van dit waypoint er pakweg vanaf 3000 voor Chr. er sprake was van bewoning en het begin van landbouw. Deze vondst is overigens daarmee één van de oudste archeologische vondsten in West-Nederland.
Vraag 8: Achter de W op het paaltje staan 5 cijfers. Wat is het laatste cijfer? Dit geeft H.
Finale
De formule voor de eindlocatie:
N 52° 23.[D-F] [C-E] [B-H]
E 004° 39.[A+H-F] [B+G] [D-C]