Wyobraźcie sobie przyjemny relaks w jednym z uzdrowisk. Taki komfort można odczuć korzystając z leczniczych właściwości kąpieli borowinowych. To dość powszechnie stosowany zabieg, jednak czy kiedykolwiek zastanawialiście się co to takiego ta borowina? Dżem borówkowy lub mus z borowików? NIE! Najprościej mówiąc: torf. Tak: TORF czyli rodzaj gruntu organicznego.
Właściwości lecznicze borowiny
Kąpiele borowinowe (w zawiesinie borowinowej) swoje właściwości czerpią z aktywnie biologicznych związków zawartych w borowinie, a podstawowe wskazanie lecznicze to:
- schorzenia i stany pourazowe narządów ruchu
- choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i stawów
- choroby reumatoidalne
- zapalenia okołostawowe
- nerwobóle
Po raz pierwszy użyto borowiny do celów leczniczych w 1858 roku w Krynicy Górskiej. No ale dosyć tej "medycyny" - skupmy naszą uwagę na samej borowinie i procesach, jakie towarzyszą jej powstaniu.
Borowina, czyli skąd to się tutaj wzięło?
Borowina to rodzaj torfu o dużym stopniu przetworzenia przez bakterie humifikujące* jest jednym z najcenniejszych darów natury. Te złoża zaczęły powstawać około 10 tys. lat p.n.e. Powstały z obumarłej roślinności bagiennej i występują w Europie środkowo-wschodniej. Polskie złoża słyną z czystości i wysokiej jakości.
* - Humifikacja - to proces przekształcania materii organicznej gleby poprzez częściowy rozkład szczątków roślinnych oraz wtórna synteza. W efekcie procesu humifikacji powstaje humus. Proces dzielimy na dwa etapy: rozkład i syntezę związków próchniczych (kwasów humusowych i kwasów fulwowych, huminów i ulminów. Im więcej związków próchniczych, tym żyźniejsza gleba.
Przekrój przez teren kopalni borowiny w Kołobrzegu: 1. Torf. 2. Piaski. 3. Gliny. 4. Kierunek spływu wód powierzchniowych - grafika własna autora EC.
Kopalnia "Kołobrzeg" zlokalizowana jest w niewielkiej odległości od centrum Kołobrzegu, a przez środek jej obszaru przebiega droga krajowa. Od roku 1970 teren kopalni jest ogrodzony, w tym roku rozpoczęto również eksploatację (wydobycie). Złoże zlokalizowane na północ od drogi krajowej stanowi rezerwę i obecnie nie jest eksploatowane. Działalność górnicza obejmuje obszar 5 ha. Eksploatowane złoże na całej powierzchni pokrywa warstwa humusu o miąższości do 30 cm. Pod nią występuje czysta borowina o miąższości do 6 metrów! Złoże jest całkowicie zawodnione. Złoże borowiny występuje na obszarze doliny marginalnej z ostatniego zlodowacenia, w obrębie Wybrzeża Słowińskiego. Zasoby złoża w kat. B wynoszą 3 552 651 m3, powierzchnia 100,818 ha. Zwierciadło pierwszego poziomu wodonośnego występuje na głębokości 0,1–0,3 m.
Rodzaje torfowisk
W zależności od stosunków nawodnienia odróżniamy dwa typy torfowisk:
- torfowiska wysokie (ombrofilne) zasilane w wodę wyłącznie przez opady atmosferyczne, stąd ubogie w sole mineralne;
- torfowiska niskie (reofilne) związane z wodą przepływającą, bogate w sole mineralne.
Skąd tutaj tyle wody i co jeśli jej zabraknie?
Złoża borowiny zasilane są z dwóch źródeł:
- powierzchniowo (74%),
- podziemnie (26%).
W celu zachowania wartości leczniczych borowiny konieczne jest utrzymywanie zwierciadła wody w złożu na stałym poziomie, tj. na rzędnej 0,30-0,50 m p.p.t. Minimalny dopuszczalny poziom zwierciadła wody w złożu nie może być niższy niż 0,70 m p.p.t. W przypadku nadmiernego obniżenia poziomu wód gruntowych - złoże utraci swoje właściwości.
Eksploatacja
Wydobycie prowadzone jest metodą odkrywkową, pasami o szerokości 2 metrów na całej rozciągłości ściany eksploatacyjnej (70 metrów). W zakładzie stosowana jest specjalistyczna koparka typu "Brzozowski", która wycina w borowinie słup o przekroju 0,35 x 0,34 metra. Po wyciągnięciu słupa ze złoża zdejmowana jest ręcznie wierzchnica (humus), która wrzucana jest do wyeksploatowanego wyrobiska wypełnionego wodą.
Wydobyty urobek wybierany jest ręcznie łopatami z szybu i ładowany na wózki skrzyniowe o pojemności 3 m³. Wózek ściągany jest elektryczną wyciągarką na torowisko główne, a następnie za pomocą drugiej wyciągarki pod główny magazyn kopalni. W zakładzie pracuje 3 górników (kopaczy borowiny), kierownik ruchu, geolog oraz kierownik działu eksploatacyjnego.
Zadania do wykonania na miejscu (nie wchodź na teren kopalni):
1. Obszar kopalni "Kołobrzeg" to torfowisko niskie czy wysokie? Uzasadnij odpowiedź.
2. Określ poziom wód gruntowych i wyjaśnij z czego on wynika.
3. W tej okolicy kopalnie borowiny to raczej rzadkość - wykonaj pamiątkowe zdjęcia i umieść w logu. Prosimy o zdjęcie swoje, gps lub tb.
Imagine a pleasant relaxation in one of the spas. Such comfort can be unfastened maps with the healing properties of peloid. This is a fairly common approach, decide if you ever wondered what this mud should do? Blueberry jam or boletus mousse? NO! Simply put: peat. Yes: PEAT, which is a kind of organic soil.
Healing properties of peloid
Mud baths (in peloid suspension) derive their properties from active biological compounds contained in peloid, and the main therapeutic indication is:
- diseases and post-traumatic conditions of motor organs
- degenerative disease of the spine and joints
- rheumatoid diseases
- periarticular inflammation
- neuralgia
Mud was used for the first time for medicinal purposes in 1858 in Krynica Górska. Well, enough of this "medicine" - let's focus our attention on the peloid itself and the processes that accompany its formation.
Mud, or where did it come from?
Peat is a type of peat highly processed by humifying bacteria * and is one of nature's most precious gifts. These deposits began to form about 10,000. years BC They are formed from dead marsh vegetation and are found in Central and Eastern Europe. Polish deposits are famous for their purity and high quality.
* - Humification - is the process of transforming soil organic matter through partial decomposition of plant debris and secondary synthesis. As a result of the humification process, humus is formed. The process is divided into two stages: decomposition and synthesis of humic compounds (humic acids and fulvic acids, humuns and ulmins. The more humus compounds, the more fertile the soil.
Cross-section of the mud mine in Kołobrzeg: 1. Peat. 2. Sands. 3. Cops. 4. Direction of surface water runoff - author's own print EC.
The "Kołobrzeg" mine is located a short distance from the center of Kołobrzeg, and a national road runs through the center of its area. Since 1970, the mine area has been fenced, and mining has also started this year. The deposit located north of the national road is a reserve and is currently not exploited. The mining activity covers an area of 5 ha. The exploited bed is covered with a humus layer with a thickness of up to 30 cm. Under it there is pure peloid with a thickness of up to 6 meters! The deposit is completely waterlogged. Mud deposit occurs in the marginal valley from the last glaciation, within the Słowiński Coast. The resources of the deposit in category B amount to 3,552,651 m3, area 100.818 ha. The mirror of the first aquifer occurs at a depth of 0.1–0.3 m.
Types of peatlands
Depending on the hydration conditions, we distinguish two types of peatlands:
- raised bogs (ombrophilic) fed with water only by precipitation, hence poor in mineral salts;
- low (rheophilic) bogs associated with flowing water, rich in mineral salts.
Where does so much water come from and what if there is not enough water?
Mud deposits are fed from two sources:
- on the surface (74%),
- underground (26%).
In order to maintain the therapeutic value of peloid, it is necessary to keep the water table in the deposit at a constant level, i.e. at the ordinate of 0.30-0.50 m below sea level. The minimum allowable level of the water table in the deposit may not be lower than 0.70 m below the sea level. In the event of an excessive lowering of the groundwater level - the deposit will lose its properties.
Exploitation
Extraction is carried out using the opencast method, in strips 2 meters wide across the entire length of the mining longwall (70 meters). The plant uses a specialized "Brzozowski" type excavator, which cuts a column with a cross-section of 0.35 x 0.34 meters in the mud. After the column has been pulled out of the deposit, the top (humus) is manually removed and thrown into the exploited pit filled with water.
The excavated material is picked up manually with shovels from the shaft and loaded onto 3 m³ box trucks. The trolley is pulled with an electric winch to the main track, and then by a second winch to the main mine warehouse. The plant employs 3 miners (mud diggers), a traffic manager, geologist and the manager of the operational department.
Tasks to be performed on site (don't enter the mine area):
1. The area of the "Kołobrzeg" mine is a low or high peat bog? Justify your answer.
2. Determine the groundwater level and explain why is it so.
3. In this area, peloid mines are rather rare - take photos and put them in the log. Please take your photo, GPS or TB.
Źródła:
[1] DĄBROWSKI S., ZACHAŚ J. & PAWLAK A. 2010 – Warunki hydrogeologiczne rejonu złoża borowiny Kołobrzeg I i prognozowanie ich zmian.
[2] DOBRACKA E. 1988 – Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1: 50 000, ark. Kołobrzeg (043). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
[3] OFICJALSKA H. 2000 – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1 : 50 000, ark. Kołobrzeg (0043). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
[4] SOKOŁOWSKI A. 1986 – Dokumentacja geologiczna w kat. „B” złoża torfu leczniczego (borowiny) „Kołobrzeg”. Uzdrowisko Kołobrzeg SA, Kołobrzeg.