Wstęp do herbaty

Zacznijmy skromnie i pomału coby płochliwego nieherbacianego keszera już na start nie przestraszyć. A więc... Herbata... Mało kto nie pija na co dzień tego naparu z liści azjatyckiego krzewu. Tym czasem okazuje się, że to co znajduje się w małych papierowych woreczkach zalewanych wrzątkiem w milionach polskich domostw wcale liści już nie przypomina. Herbata ekspresowa do której tak jesteśmy przyzwyczajeni jest zaledwie urywkiem, i to bynajmniej nie najbardziej reprezentacyjnym, szerokiego świata kultury herbacianej. Tym czasem Polska jest 9. na świecie krajem z najwyższym spożyciem herbaty (kg per capita) czym przegoniliśmy zarówno Japonię, Chiny jak i Indie - kraje najbardziej z tym napojem kojarzone. Z tego miejsca mam przyjemność zaprosić was w podróż światem herbaty. W pierwszej skrytce tej serii dowiemy się czym jest krzew herbaciany i skąd pochodzi nasza polska, skądinąd nietypowa, nazwa przyrządzanego z niego napoju.

Camellia Sinensis - krzew herbaciany, a dokładniej 2 jego odmiany - Camellia Sinensis Sinensis oraz Camellia Sinensis Assamica, odpowiadają za absolutną większość znanych dziś herbat. To z nich zbiera się liście, które w zależności od procesów jakim zostaną poddane zmienią się w herbatę czarną, zieloną, białą czy też turkusową. Krzak ten oryginalnie pochodzi z pogranicza Mjanmy i chińskiej prowincji Yunan. Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że jest to roślina wiecznie zielona i nie gubi liści na zimę - przez to używa się jej czasami do tworzenia żywopłotów.

<sup>Krzew herbaciany camelia sinensis sinensis

Porównanie herbat różnych rodzajów - wszystkie pochodzą z tego samego gatunku krzewu!</sup>

W języku chińskim istnieje słowo 茶 znaczące tyle co herbata lecz w zależności od dialektu jego wymowa jest zupełnie inna. W dialekcie Hokkien wymawia się je jako 'té' podczas gdy w mandaryńskim i kantońskim jest to 'chá'. Słowo to rozprzestrzeniało się razem z suszem herbacianym dzięki kupcom podróżującym po świecie. Z jednej strony - głównie drogą morską - podróżowała ta pierwsza nazwa i jako taka dotarła do zachodnich brzegów Europy w 16/17 wieku. Z drugiej jednak strony drogą lądową, przez Azję i kraje arabskie, do Europy dotarła druga wymowa. Co ciekawe pojawia się ona również w Portugalii, która to przywiozła ją ze swoich zamorskich kolonii.

Pośród tych nazw zauważymy jednak pewną nieregularność, o ile w języku południowosaamskim znajdziemy słowo 'löövje' oznaczające po prostu 'liście' to w środkowej Europie pojawia się dużo powszechniejsze określenie - herbata. Herbata/harbata/arbata/erbeta to słowa występujące w Polsce, Litwie i Białorusi. Nie jest trudno domyślić się, że pochodzą one od grupy 'té' lecz posiadają przedrostek pochodzący od innego słowa - jest to łacińskie 'herba' oznaczające 'zioło'. Nasza nazwa mogła by być uproszczona i przetłumaczona jako 'zioło herbaciane'.

1. Przyjrzyj się kształtom i rozwiąż zagadkę.

2. Podstaw do wzoru.

Té: N 50° 04.|?|?|?|
Chá: E 019° 56.|?|?|?|

Dziś, w tym skromnym wstępie, dowiedzieliśmy się czym jest herbata, jak właściwie wygląda krzew herbaciany i co go charakteryzuje. Poznaliśmy również źródło nazwy tej rośliny w praktycznie wszystkich językach świata i wiemy już skąd się ona wzięła. W kolejnej części przewodnika poznamy więc trzy mniej przetworzone gatunki herbat - dowiemy się jak powstają i które z nich warte są szczególnej uwagi.