Zwartwerk in Genk

Tot 1 april 1988 wemelde het in Genk van de "zwartwerkers". En daar zijn we allemaal trots op!

Deze mannen riskeerden lijf en leden, werden samengepropt in een gammele lift en diep onder de grond in de meest ongunstige werkomstandigheden ontgonnen ze steenkool. Ruim 70 jaar werd er in de Genkse ondergrond naarstig gewerkt. Zeer veel Genkenaren hebben nog steeds een link met dit hoofdstuk in onze geschiedenis.

Wij ook. Onze vaders, schoonvaders, grootvaders, allen hebben ze een band met de mijn. Ondanks de vele gevaren die zij er trotseerden, ondanks het harde labeur, ondanks alles zijn zij fier op hun vroegere werk. En wij op hen!

De sluiting

De jaren van de vele mijnsluitingen waren zeer woelig. Sommigen hebben het leven gelaten bij de uitgebroken protesten. Bij het publiceren van deze cache is het exact 55 jaar geleden dat 2 mijnwerkers begraven werden. Valère Sclep en Jan Latos kwamen op 31 januari bij betogingen om het leven. Op 3 februari 1966 werden beide betreurde collega's ten grave gedragen. Een zwarte bladzijde in de Genkse geschiedenis.
Daarnaast waren velen waren hun job kwijt. Oplossingen werden gezocht, en de lokale economie moest heruitgevonden worden.

De mijngebouwen, mijnschachten en terrils zijn jarenlang verweesd achtergebleven en leken in eerste instantie littekens van het pijnlijke einde van dit hoofdstuk. Maar intussen zijn de mijnsites in Waterschei, Winterslag en Zwartberg heropgewaardeerd en hebben ze meerdere nieuwe bestemmingen gekregen. Cultuur, kunst, innovatie, cafés, restaurants, ... voor elk wat wils op en rond de mijnsites.

Monumenten in het stadsbeeld

Ook elders in Genk kan je nog plekken vinden waar de herinnering aan ons gezamenlijke verleden voortleeft. Mijnmonumenten op rotondes, mijnwagons in voortuinen en bij belangrijke gebouwen, de vele gemeenschappen die op de vroegere mijncités samenleven. Het maakt allemaal deel uit van Genk. Het typeert Genk.

De fietszoektocht

Om die herinneringen in de kijker te zetten, hebben we 2 fietsroutes uitgestippeld. Doorheen de Genkse wijken langs allerlei herdenkingspunten, monumenten en interessante plekken. Bij elk waypoint ga je op zoek naar een detailfoto van hetgeen je op die plek ziet. Aan de hand van de waardes die je daarmee kan bepalen, weet je waar de cache verborgen is.

Dit deel van de "zwartwerk-fietsroute" vertrekt en eindigt in Genk-centrum. Van hieruit fiets je richting Boxbergheide om zo in Winterslag terecht te komen. Via C-Mine rij je terug richting Genk-centrum, waar je hopelijk bij de cache zal uitkomen.

In totaal zal je op 19 waypoints een foto moeten zoeken over een afstand van ongeveer 15km.

Bij elke detailfoto op het fotoblad staat een letter. Zoek op elk waypoint welke detailfoto je kan vinden. De waarde van de letter op de foto is het volgnummer van het waypoint waar je nu staat. Zie je bijvoorbeeld detailfoto A op waypoint 6, dan is A = 6.
Op het einde van de rit ga je dan de formule voor de final kunnen invullen met al deze gevonden waardes om de cache te kunnen vinden.

De optimale fietsroute kan je hier vinden: Route Zwartwerk - Winterslag & Genk-centrum

Het fotoblad: Fotoblad Genk-Centrum-Winterslag.pdf

De andere fietsroute loopt doorheen Waterschei en Zwartberg, en kan je hier vinden: Zwartwerk - Waterschei & Zwartberg

Let op: deze cache is helaas niet op elke dag en op elk tijdstip te loggen. In de hint staan de tijdstippen waarop je deze kan vinden en loggen.

Parking - Molenvijvers Genk - N 50° 57.946 E 005° 30.783

Wanneer je van ver komt en je auto ergens wil parkeren, is het molenvijverpark de ideale plek om deze multi te starten. Vlak buiten het centrum, gratis, en vlak bij het eerste waypoint. Let op, enkel het tweede deel van de parkeerstrook is gratis. Op https://www.genk.be/waarparkeren kan je meer detailinformatie vinden.

Waypoint 1 - Molenvijverpark Genk - N 50° 57.882 E 005° 30.825

Het eerste waypoint is al dadelijk een verborgen parel te midden van een prachtig stukje groen in het centrum van Genk. Deze, op het eerste zicht wat verwaarloosde steen, duidt de grensscheiding aan voor het delven van steenkool tussen de mijnen van Waterschei en Winterslag op zo’n 600 meter diepte. Een leuk weetje is dat in de ondergrond de mijnen van Waterschei, Winterslag en Eisden met elkaar zijn verbonden om voor voldoende verluchting te kunnen zorgen.

Waypoint 2 - St-Martinuskerk Genk - N 50° 57.818 E 005° 29.957

Vanaf het Molenvijverpark trekken we helemaal het centrum van Genk in om al snel aan te komen bij de persoon die Genk heeft laten evolueren van een landelijk gehucht tot de ontwikkelde stad die het vandaag de dag is.

In de nacht van 1 op 2 augustus 1901 werd in As bij een proefboring steenkool ontdekt op 541 meter diepte. Op deze plaats in As kan je zelfs een monument terug vinden. André Dumont was er alvast van overtuigd dat men steenkool zou vinden. Door zijn volharding en doorzettingsvermogen is hij voor een groot stuk verantwoordelijk voor de industrialisering en groei van Limburg. Met een waypoint aan dit standbeeld willen wij hem alvast eren. In de streek van As en Genk is de invloed van Dumont nog steeds merkbaar door het bestaan van ziekenhuizen, scholen en straten die naar hem werden genoemd.

Waypoint 3 - Stadsplein Genk - N 50° 57.911 E 005° 29.738

We trekken verder doorheen het commerciële centrum van de stad om te midden van het stadsplein aan te komen bij een zuil.

‘La Colonna di Genk’ is van de hand van de Italiaanse kunstenaar Luciano Fabro. Het werd zelfs zijn laatste kunstwerk voor hij overleed in juni 2007. De zuil symboliseert de verbondenheid van alle mensen die in Limburg in de mijnen kwamen werken. De inhuldiging van deze Dorische zuil vond plaats op 1 mei 2008, de dag van de arbeid. Het was zijn wens dat het beeld zou worden ingehaald en geplaatst met een groot feest. Op deze manier is ook dit waypoint een herdenking, maar vooral een kruising tussen kunst en noeste arbeid.

Waypoint 4 - Rondpunt 26 Genk - N 50° 57.968 E 005° 29.489

Om het volgende waypoint te bereiken laten we het commerciële centrum achter ons en komen we terecht in het kleine, maar toch aanwezige dienstencentrum van stad Genk.

Jong en oud, zo kort bij elkaar! Langs dit waypoint ligt ‘Rondpunt 26’, hét jeugdcentrum voor de Genkse jeugd. Het prachtige oude voorwerp is afkomstig uit de mijn van Waterschei. Deze schachtwielen zaten boven in de schachttoren. Ze werden gebruikt om de liftkabel te laten ‘draaien’ en zo de lift te bedienen. Echte Genkenaren hebben nadien geholpen om dit stukje erfgoed een mooie plaats te geven in het centrum van onze stad.

Waypoint 5 - Heideblomplein Boxbergheide - N 50° 58.138 E 005° 26.950

Na een langer stukje fietsen kom je aan in Boxbergheide om 3 waypoints op korte afstand te ontdekken.

Deze wijk is vooral ontstaan na de Tweede Wereldoorlog, de huizen waren eerder bedoeld voor mijnwerkers. Toch is deze buurt minder te vergelijken met de typische cités zoals we die kennen in Waterschei, Winterslag en Zwartberg. Op verschillende plaatsen in Genk vind je mijnwagonnetjes terug, maar nergens een prachtig treintje zoals deze 5 exemplaren.

Waypoint 6 - Onze-Lieve-Vrouw-kapel Boxbergheide - N 50° 58.145 E 005° 26.953

Kort bij de treinwagonnetjes vind je, een beetje verborgen aan de achterkant van de kapel, het volgende waypoint.

Twee mijnwerkers brengen hulde aan Sint-Barbara. Spijtig genoeg is dit niet het originele beeld uit 1950. In 1958 werd een nieuw modern Sint-Barbara beeld geplaatst. Het keramieken beeld werd gebakken door de Genkse beeldhouwer Raf Mailleux.

Waypoint 7 - De Schalm Boxbergheide - N 50° 58.144 E 005° 26.916

Het derde waypoint op korte afstand van elkaar is op het eerste zicht een vreemd voorwerp.

Maar net als andere mijnattributen, her en der te vinden op Genks grondgebied, was ook dit voorwerp levensnoodzakelijk diep in de ondergrond. Deze waterpomp op perslucht werd vooral gebruikt op plaatsen waar nog geen stroom was om overtollig grondwater weg te pompen zodat de mijnwerkers in ‘optimale’ omstandigheden aan de slag konden.

Waypoint 8 - 4de cité Winterslag - N 50° 58.500 E 005° 27.991

Ben je te voet of met de fiets bezig? Na een mooie maar stevige klim vanuit Boxbergheide kom je aan bij het volgende waypoint. Dé IV’de cité van Winterslag.

Vooral in de herfst kan je hier genieten van de prachtige kleurencombinatie die de bladeren van de bomen creëren. De Vierde Cité , gebouwd vanaf 1947, vormt een typisch voorbeeld van een kolenslagcité en bezit hierdoor een historische waarde. Dergelijke mijncités getuigen van een doorgedreven vereenvoudiging van de architectuur, gekenmerkt door grote uniformiteit.

Door de invloed en mix van de vreemde talen van de gastarbeiders heeft zich een speciaal dialect ontwikkeld in de cités, dat niet alleen door allochtonen maar ook door autochtonen, en dan vooral jongeren, gesproken wordt. Dit wordt ook wel het Cités genoemd. ‘Ei…. Weet ge…. Wat een bordel het hier soms kan zijn? Ma ik zweer u, het is viez shtijl om hier te wonen. We zien ons!’

Waypoint 9 - Rotonde Winterslag - N 50° 58.549 E 005° 28.350

We zetten de route verder door Winterslag en komen korter bij de mijncité zelf.

Op het rondpunt vinden we misschien wel een van de belangrijkste attributen voor elke mijnwerker terug. Honderden meters diep was het licht  van een mijnlamp vaak van grote waarde. Daarom zal je op foto’s van mijnwerkers dikwijls zien dat zij een lamp op hun helm hadden om zo de werkplek te verlichten. Echter droegen sommigen een mijnwerkerslamp bij zich: deze waarschuwde voor aanwezigheid van het zeer brandbare mijngas. In vele huiskamers vind je deze nu nog altijd terug als decoratiestuk.

Waypoint 10 - Noordlaan Winterslag - N 50° 58.576 E 005° 28.494

Niet veel verder komen we aan bij het volgende waypoint. Let ondertussen even op de grote groene weide aan je linkerkant

Genk is nu nationaal en internationaal o.a. bekend o.w.v. zijn uitstekende voetbalploeg. Heb je de andere route al gedaan? Dan heb je zeker THOR Waterschei leren kennen. Ook Winterslag had jarenlang zijn voetbalploeg op het hoogste niveau. Zonet heb je inderdaad het plein van KFC Winterslag gezien. Jammer genoeg waren de tribunes vervallen en zijn deze al vele jaren geleden afgebroken. Een laatste verwijzing naar de killers van Arsenal vind je terug op één van de pijlen.

Waypoint 11 - Mijnhotel Winterslag - N 50° 58.595 E 005° 28.534

Ga verder op zoek, én geniet, adem en neem de hele mijngeschiedenis in je op. Opnieuw op korte afstand vind je het volgende waypoint. Naast enkele mijnwagons zie je een gebouw dat geschiedenis ademt, vernoemd naar één van de belangrijkste herkenningspunten van de Genkse skyline. De bestemming is altijd dezelfde gebleven. Waar het vroeger een logementsplaats was voor alleenstaande mannelijke gastarbeiders is het vandaag één van de vele overnachtingsplaatsen voor toeristen die Genk (en Limburg) komen ontdekken.

Waypoint 12 - Schachtbok Winterslag - N 50° 58.602 E 005° 28.563

Een steenkoolworp verder kom je uit bij een miniatuur waypoint. 

Met het culturele mijnerfgoed in Genk maakt zowat elke generatie kennis. Een mooi voorbeeld hiervan is deze miniatuurschacht. Jongeren van verschillende scholen die de mijnen enkel nog kennen van monumenten, beelden, gebouwen…. en verhalen van ouders en grootouders, hebben samen de handen uit de mouwen gestoken om deze mini schacht te creëren. 
Speciale dank aan de nijverheidsopleidingen van ‘BuSo De Richter’, ‘Go Campus Genk’ en ‘Atheneum Maasland MM’.

Waypoint 13 - Margarethalaan Winterslag - N 50° 58.560 E 005° 28.855

Hopelijk kom je al genietend van de cité aan op de Margarethalaan.

Deze laan was de hoofdas van dit stukje cité. Temidden van 4 rijen grootbladige lindebomen langs een breed grasveld, vind je een bizar uitziend mijnvoorwerp. Onder mijnwerkers in de puttaal gekend als ‘burquin treuil’, voor ons beter te verstaan als een ophaalmotor op perslucht voor een lift in de ondergrond.

Waypoint 14 - Basisschool Sint-Michiel Winterslag - N 50° 58.356 E 005° 28.852

Op weg naar dit waypoint heb je een stukje van de Margarethalaan gedaan. Voor ons persoonlijk een van de mooiste lanen in de wijk, en misschien wel in de hele stad!

Het beeld van de mijnwerker dateert van 1990, opnieuw van de hand van de Genkse beeldhouwer Raf Mailleux. Het beeld stelt de landbouwer voor die mijnwerker werd. De kunstenaar zelf had een sterke band met Genk en de mijnen, zelfs het Genkse wapenschild is van zijn hand.

Waypoint 15 - Sint-Barbarakerk Winterslag - N 50° 58.355 E 005° 28.919

Een plein oversteken en je bereikt opnieuw een waypoint. Eigenlijk een waypoint waarover wij jullie straks meer informatie geven.

Een zeer mooi verhaal eigenlijk, dat wordt je nog wel duidelijk later in deze ontdekkingstocht door Genk.  Graag sta ik nu al even stil bij haar attributen. Meestal vind je haar terug met één of meerdere van de volgende attributen: een kanon, een toren met drie ramen en/of een martelaarspalm. Welke herken je in dit beeld?

Waypoint 16 - Syntra Winterslag - N 50° 58.377 E 005° 28.997

Aan de achterzijde van het vorige waypoint bots je alweer op het volgende.

Mijnkarretjes zijn toch wel vaak aanwezig in het Genkse landschap. Hier en daar vind je er zelfs in voortuinen. Zelfs één van de uitwerkers van deze route heeft er eentje in zijn tuin!

Dergelijke mijnkarretjes werden gebruikt om de steenkool ondergronds te transporteren. De eerste steenkool werd bovengehaald in de mijn van Winterslag, in 1917.

Waypoint 17 - Hotel De Venne Winterslag - N 50° 58.730 E 005° 29.310

Stap voor stap komen jullie korter bij één van de mooiste plekjes in Genk.

Nadat je er een tocht hebt opzitten doorheen de Genkse cite’s, kom je aan bij deze prachtige kolenschepper en enkele bijhorende mijnwagonnetjes. Een tijdje geleden heb je de IV-de cité leren kennen. Nu ben je in de eerste cité of tuinwijk van Winterslag, de bouw hiervan startte al in 1912.

Waypoint 18 - C-Mine Winterslag - N 50° 58.919 E 005° 29.469

Je bent aangekomen bij één van de paradepaardjes van de stad. Het volgende waypoint ligt te midden van C-Mine. Laten we dit verhaal dan ook opdelen in twee stukken. De geschiedenis en de toekomst.

De geschiedenis houdt in dat deze locatie het kloppend hart was van de steenkoolmijn in Winterslag. De oorspronkelijke mijngebouwen, twee schachtbokken, ophaal-machinegebouw, elektriciteitscentrale, magazijnen, paardenstallen, mijnterril….. zijn nog allemaal zichtbaar. In het “Energiegebouw” vind je het bezoekersonthaal, hier kan je vrijblijvend naar binnen en kan je je een beeld vormen van de aanwezige infrastructuur.

Weet je trouwens dat één van deze schachtbokken de eerste was in Limburg, en de andere schachtbok hier is zelfs de meeste recente van Limburg.

Indien je meer over deze geschiedenis wilt weten en je wilt vooral enkele unieke beelden zien van in de mijn, stel ik voor dat je plaats neemt op één van de metalen stoeltjes op het binnenplein (deze stellen glinsterende diamanten voor, prachtig verlicht na zonsondergang) en via YouTube eens zoekt naar “C-mine erfgoed NL” (https://youtu.be/xnb_unKHZRs)

De toekomst van deze site is eigenlijk gestart in 2001, op dit moment werd Stad Genk eigenaar van het terrein. Vele jaren van restauratie en herinrichting later is C-Mine een begrip geworden tot ver buiten Genk.

Met respect voor het aanwezige mijnerfgoed wist men o.a. een cinema, hogeschool, binnenspeeltuin, kunstgalerijen, cultureel centrum, kantoren en diensten… te integreren op deze industriële site.

Waypoint 19 - Sint-Barbara C-Mine Winterslag - N 50° 58.911 E 005° 29.550

Het laatste waypoint mag toch wel een belangrijk persoon zijn voor vele Genkenaren, een dame waar wij meer mee gemeen hebben dan wij zelf misschien weten?!

Barbara van Nicomedië, patroonheilige van mijnwerkers en brandweermannen. Hoog in de nis van C-mine kan je haar vinden sinds 2012, hier definitief geplaatst dankzij de Gentse kunstenares Sofie Muller. Zij bewerkte een negentiende-eeuws, neogotisch beeld van de heilige Sint-Barbara met vuur en toont het lijden van de heilige en bij uitbreiding dat van de mijnwerkers.

Het gebruik van vuur voor het maken van dit beeld is zeker niet toevallig. Sint-Barbara is namelijk ook de beschermheilige tegen bliksem en vuur en daarmee de patrones van de brandweer. Het gebruik van vuur kan ook een verwijzing zijn naar de martelingen die Barbara tijdens haar leven onderging, of een straf voor het sluiten van de mijnen. Dat laat ik over aan de interpretatie van de bezoekers.

Er is vrij weinig met zekerheid geweten over het leven van Sint-Barbara, zelfs het jaar van haar overlijden is erg onzeker. En laat onzekerheid vaak de rode draad zijn in de Genkse geschiedenis; de sluiting van de mijnen, het einde van Ford Genk, de ups en downs van ons KRC…. Zoals het verhaal wilt, genas Sint-Barbara op miraculeuze wijze van folteringen, en in diezelfde lijn zal ook Genk elke tegenslag telkens overwinnen!

Final - De Geocache

Vlak bij het laatste waypoint vind je de Vennestraat, een zeer gezellige en levendige winkelstraat waar je de lokale sfeer kan opsnuiven. Via die weg kan je het laatste deel van de route starten, uiteraard best nadat je de eindcoördinaat berekend hebt.

Om deze geocache te kunnen loggen heb je naast de coördinaten ook gedetailleerde instructies nodig. Deze kan je bekomen door een mail te sturen met je geocache-naam in het onderwerp naar volgend emailadres:

zwartwerk(C-H)(O-H-N)(G-A)(S-P)(M-L-I)(F-E-B)(R-F-K)@gmail.com

Je krijgt dan spoedig de nodige instructies om op de volgende locatie te weten te komen waar je precies het logboek moet zoeken.
De coördinaten kan je wel al berekenen in afwachting van die gedetailleerde instructies:
 

N 50° 5(B-D).(P-A)(C-G-N)(Q-F)
E 005° 2(K+E).(O-M+I)(H+L-S)(R-J)

Veel succes, maar vooral veel plezier!

Met onze oprechte dank aan stad Genk en haar medewerkers voor de fijne samenwerking, de nuttige tips, de extra informatie bij en bevestiging van sommige waypoints, en het enthousiasme over deze geocaches!