Nummer 3 uit een serie historische caches van het Historisch Genootschap Warmelda. Het gaat over de Oude Toren.
Let op: bonuscode in de cache.
Let op: niet zoeken op privé terrein en geen auto's toegestaan.
Ook deze cache konden we niet precies leggen waar we wilden omdat we dan te dicht op een andere zitten. Dus loop of fiets na vinden nog evendoor naar de oude toren.
Op een onbekende datum ergens tussen het jaar 719 en 1049 is hier een kapel of kerkje gesticht. Waarschijnlijk was de stichter een lokale edelman of grootgrondbezitter. Het volk was toen nog niet duurzaam gekerstend, en kerkstichters bouwden kerkjes vooral als eigenkerken: voor hun eigen zielenheil. Om dezelfde reden schonken kerkstichters hun eigenkerk vaak aan een abdij. In dit verband duikt de Warmondse dorpskerk voor het eerst op in de geschreven bronnen. Kort vóór 1049 waren monniken van de abdij Echternach (Luxemburg) hier namelijk op bezoek, omdat het Warmondse godshuis tot de bezittingen van hun abdij behoorde. Een stuk perkament, waarop de monniken de namen van de te bezoeken kerken hadden genoteerd, is bewaard gebleven.
In de 12de eeuw maakte het oorspronkelijke, vermoedelijk houten kerkje plaats voor een tufstenen kerk, die aan de benedictijnse heilige Matthias werd gewijd. Deze patroonheilige hebben we wederom aan de Luxemburgse monniken te danken. De grote afstand tot Echternach maakte echter dat de eigendomsrechten van hun abdij niet gerespecteerd werden. De graaf van Holland en de lokale adel eigenden zich de Echternachse kerkjes toe, inbegrepen de bijbehorende inkomsten! In 1156 besloot de abdij haar Hollandse bezittingen maar op te geven. Nadien treffen we de grond om de kerk heen in handen van de heren van Warmond.
Van de 12de-eeuwse kerk bestaan in de huidige ruïne nog resten. In de eerste plaats de tufstenen speklagen verwerkt in de latere bakstenen muren. Een roodzandstenen sarcofaagdeksel, die binnen de ruïne te vinden is, hoort ook bij deze periode. Deze werd in de 17de eeuw hergebruikt als grafsteen. Een andere sarcofaagdeksel is - hoewel in stukken gebroken - ook bewaard gebleven en bevindt zich - als een soort drempel - in de dichtgezette portaal van de toren.
Genoemde sarcofagen waren het type grafmonumenten waarin Warmondse edelen begraven werden. Onder hen waren natuurlijk de heren van Warmond. Van één van hen - de 14de-eeuwse ridder Jacob XIV van den Woude - bestaat het graf nog altijd, in het koor van de kerkruïne.
De kerk heeft in de 15de eeuw een nieuwe bouwfase in baksteen gekend, al is niet duidelijk hoe uitgebreid deze bouwfase is geweest. De bakstenen toren, die in genoemde periode wordt gedateerd, bevat in de onderbouw hergebruikt tufsteen, die uit de 12de-eeuwse bouwfase afkomstig zal zijn. Hierdoor moeten op z’n minst een deel van de tufstenen muren zijn afgebroken.
De middeleeuwse kerk moet een imponerende kerk zijn geweest. In 1503 spreekt de heer van Warmond over zijn “capelle vanden thien dusent martelaren an die noortzide der selver kercken”, en vermeldt ook “dat heilige cruijs hangende voort tchoer inder selver kercken”. Bekend is dat de kerk in 1477 al een orgel had, iets wat voor een plattelandse kerk toen bijzonder zeldzaam was. Op initiatief van de heren van Warmond werd de middeleeuwse kerk in 1525-1527 verder uitgebouwd, en ook in de vernieuwde kerk was een orgel te vinden.
Het dreigende beleg van Leiden door de Spanjaarden luidde voor de Warmondse dorpskerk het einde. De Leidenaren lieten alle grote bouwwerken rond de stad slechten, en op 18 augustus 1573 werd de kerk door hen in brand gestoken. Aldus ontstond de huidige ruïne.
FTF: Brinni4
STF: femkejuf
TTF: MrTvda