Wielkie podziękowania dla anetka_skarpetka za polskie tłumaczenie!
Earthcache prowadzi do miejsca, gdzie Nysa przepływa przez fałdy mużakowskie. Widoczne tutaj odsłonięcie zawdzięczamy dwóm siłom natury: lodowcowi, który zdeponował lub skompresował osady, oraz erodującej sile wody Nysy, która je odsłoniła. Można tu zobaczyć różne osady w ich pierwotnej postaci, tak jak zostały zdeponowane, jak również w postaci skompresowanej.
Uwaga: do Earthcache można dotrzeć tylko sprzętem pływającym.W okolicy znajdują się różne wypożyczalnie kajaków/łodzi. Poziom wody w Nysie jest zwykle stosunkowo niski, gdy się jednak podnosi, pojawiają się bardzo silne prądy. Proszę nie ryzykować! Żadna skrytka na świecie nie jest warta utraty zdrowia lub życia. Przed rozpoczęciem swojej wyprawy zapoznaj się z warunkami panującymi na rzece!
Powstawanie osadów w łuku fałdowym
Osady łuku fałdowego są znacznie starsze niż sam łuk fałdowy.
Węgiel brunatny na Łużycach powstał w miocenie (5 do 25 mln lat temu). Klimat w tamtych czasach był znacznie cieplejszy i bardziej wilgotny niż obecnie. Powstawanie węgla brunatnego zaczęło się od martwego, niecałkowicie rozłożonego materiału roślinnego. Na bagnistym terenie wyrosły ogromne puszcze ze skrzypami, paprociami i lepidodendronami. Kiedy rośliny i drzewa obumarły, przewróciły się i zatonęły w bagnie i błocie. Ponownie urosły na nich nowe drzewa i rośliny. Ponieważ martwe rośliny zostały hermetycznie zamknięte przez bagno, nie gniły. To stworzyło z nich warstwę przypominającą torf.W ciągu tysiącleci ziemia coraz mocniej zapadała się, aż została w końcu całkowicie zalana wodą.Warstwa torfowiska została pokryta gruzem, błotem, piaskiem i gliną.
Te różne warstwy ziemi pokrywały dawne lasy. Ale ziemia znów wynurzyła się z wody, a na aluwialnej glebie wyrosły nowe lasy bagienne. Obumarłe drzewa ponownie opadły na bagnisty grunt i utworzyły nowe warstwy torfu. Proces ten powtarzał się przez tysiąclecia, a ciężar różnych warstw ziemi ściskał torf, aż utworzył się z niego węgiel brunatny.
Piasek jest jedną z najobficiej występujących substancji na ziemi. Składa się z bardzo małych kawałków skały. Jeśli ziarna piasku są większe niż dwa milimetry, nazywa się już żwirem. Piasek powstaje przez wiele lat w wyniku wietrzenia skał. Istnieje niezliczona ilość rodzajów piasku. Niektóre, takie jak piasek mieszany, są szeroko rozpowszechnione, inne są raczej rzadkie. Najważniejszymi piaskami są tzw. piaski kwarcowe. Zawierają szczególnie wysoki udział kwarcu mineralnego (SiO2). Dwutlenek krzemu (kwarc) jest wytwarzany przez oddzielanie wody od krzemionki i jest jednym z najtwardszych materiałów naturalnych.
Glina to naturalnie występujący materiał składający się głównie z drobnoziarnistych minerałów. Złoża czystej gliny rzadko występują w przyrodzie. Wyjaśnia to również różne kolory, jakie może mieć glina.
Rdzawobrązowy odcień wskazuje na wysoką zawartość żelaza. Osady chloru nadają jej zielony kolor, a jeśli glina ma kolor od brązowego do czarnego, zwykle w grę wchodzi metaliczny mangan. Najczystszą glinką występującą w naturze jest tak zwana glinka chińska (kaolin). Ta pozbawiona żelaza biała substancja, stosowana jest między innymi do wyrobu porcelany. Jeśli glina staje się wilgotna, pęcznieje i staje się tłusta i śliska. A jeśli zawartość wody jest wystarczająca, można ją odkształcić plastycznie. Po wyschnięciu glina kurczy się, staje się twarda i krucha. Jeśli ubijesz i zmielisz suchą glinkę, zamieni się onaw proszek.
Pierwotnie poszczególne warstwy gleby leżały na przemian poziomo jedna na drugiej. Ale potem przyszedł Lodowiec Muskau (Mużakowski) ...
Powstanie mużakowskiego łuku fałdowego
Krajobraz dawnej epoki lodowcowej w pobliżu Bad Muskau: przesuwające się masy lodu deformują obszarprzed frontem lodowcowym.
© Projekt: Manfred Kupetz, Grafika: Norbert Anspach
Łuk Mużakowa powstał 350 000 lat temu, podczas zimnej epoki Elster. W tym czasie Europa Środkowa leżała pod pokrywą lodową o grubości około 3000 metrów, podobnie jak dzisiaj Grenlandia. Z tej masy lodu w rejonie Bad Muskau (o długości 22 kilometrów, szerokości 20 kilometrów i grubości 500 metrów), nagle wyskoczył jęzor lodu. To Lodowiec Mużakowski naciskał swoim ciężarem na ziemię i z wielką siłą wpychał przed siebie piasek i skały. „Zmiażdżył” i skompresował podłoże na głębokość 300 metrów, spiętrzając przed sobą ziemię i pozostawiając po sobie dobrze znany ślad w kształcie podkowy. Powstała morena kompresyjna: łuk fałdowy mużakowski. W wyniku kompresji, wiele głęboko zalegających skał i minerałów zostało wyrzuconych z tymi fałdami i wydostało się na powierzchnię, np. węgiel brunatny, piaski szklarskie i wysokiej jakości gliny.
Przyjrzyj się uważnie różnym osadom w odkrywce, a następnie przed zalogowaniem odpowiedz na następujące pytania:
1. Jakie są proporcje osadów o których mowa w listingu w miejscu odkrywki?
2. Jakie kolory możesz tam rozpoznać i z czego wynikają?
3. Czy na lewym końcu odkrywki osady są widoczne w formie skompresowanej? Jak zmieniło się ich zmagazynowanie/położenie. Który osad dominuje?
4. Mały eksperyment: weź kawałek suchego osadu leżący dookoła, nie wybijaj niczego ze ściany!Opisz, co znalazłeś: Jaki to kolor? Czy uda Ci się go złamać? Trzymaj go przez chwilę w wodzie - czy coś się zmienia?
5. Zrób sobie zdjęcie (bez spoilerów) z pewnej odległości przed odkrywką tak, aby poszczególne warstwy nie były już widoczne.
Wyślij do mnie e-mail z odpowiedziami! Po przesłaniu odpowiedzi możesz się od razu zalogować.Jeśli coś jest nie tak, skontaktuję się z Tobą. Życzę dobrej zabawy w tej geologicznej podróży odkrywczej!
Der Earthcache führt euch zu einer Stelle, an der die Neiße den Muskauer Faltenbogen durchfließt. Den Aufschluss, welchen es hier zu sehen gibt, haben wir zwei Naturgewalten zu verdanken: dem Gletscher, welcher die Sedimente abgelagert beziehungsweise gestaucht hat und der erodierenden Wasserkraft der Neiße, welche ihn freigelegt hat. Die verschiedenen Sedimente sind hier in der ursprünglichen Form ihrer Ablagerung sowie in gestauchter Form zu sehen.
Bitte beachtet: Der Earthcache ist nur mit dem Boot erreichbar. Es gibt diverse Anbieter für Bootsverleihe in der Gegend. Der Wasserstand der Neiße ist zwar normalerweise vergleichweise niedrig, dennoch kann es durch ansteigende Wasserstände zu sehr starken Strömungen kommen. Bitte geht kein Risiko ein! Kein Cache der Welt ist es wert, sein Leben zu riskieren. Bitte informiert euch vor Beginn der Tour über die Pegelstände und Durchflussmengen!
Die Entstehung der Sedimente im Faltenbogen
Die Sedimente des Faltenbogens sind schon viel älter als der Faltenbogen selbst.
Die Braunkohle in der Lausitz entstand im Miozän (vor 5 bis 25 Millionen Jahren). Das Klima war damals viel wärmer und feuchter als heute. Die Entstehung von Braunkohle beginnt mit abgestorbenem, nicht vollständig zersetztem Pflanzenmaterial. Riesige Urwälder mit Schachtelhalmen, Farnen und Schuppenbäumen entstanden auf dem sumpfigen Boden. Wenn die Pflanzen und Bäume abstarben, fielen sie um und versanken im Sumpf und Morast. Darüber wuchsen wieder neue Bäume und Pflanzen. Da die abgestorbenen Pflanzen durch den Sumpf luftdicht abgeschlossen wurden, verfaulten sie nicht. So entstand aus ihnen eine torfartige Schicht. Als das Land im Laufe von Jahrtausenden stärker sank, wurde es völlig vom Wasser überspült. Die torfartige Schicht wurde mit Geröll, Schlamm, Sand und Ton bedeckt.
Diese verschiedenen Erdschichten bedeckten die ehemaligen Wälder. Aber das Land hob sich auch wieder an, und neue Sumpfwälder wuchsen auf den angeschwemmten Erdmassen. Wieder stürzten Bäume, die abgestorben waren, in den sumpfigen Boden und bildeten so neue Torfschichten. Dieser Ablauf wiederholte sich in den Jahrtausenden immer wieder, und das Gewicht der verschiedenen Erdschichten presste den Torf zu Braunkohle.
Sand ist einer der am häufigsten auf der Erde vorkommenden Stoffe. Er besteht aus sehr kleinen Stücken Gestein. Wenn die Sandkörner größer als zwei Millimeter sind, spricht man von Kies. Sand entsteht im Laufe vieler Jahre aus Felsen, die verwittern. Es gibt unzählige Sandsorten. Manche wie der Mischsand sind weit verbreitet, andere kommen eher selten vor. Die wichtigsten Sande sind die sogenannten Quarzsande. Sie enthalten einen besonders hohen Anteil des Minerals Quarz (SiO2). Siliziumdioxid (Quarz) entsteht durch Wasserabspaltung aus Kieselsäure und gehört zu den härtesten Naturmaterialien.
Ton ist ein natürlich vorkommendes Material, das hauptsächlich aus sehr feinkörnigen Mineralen besteht. In der Natur kommen reine Tonablagerungen nur selten vor. Dadurch erklären sich auch die unterschiedlichen Farben, die Tonerde haben kann. So deutet rostbrauner Ton auf einen hohen Eisenanteil hin. Chloreinlagerungen bewirken dagegen eine Grünfärbung, und wenn die Tonmasse von brauner bis schwarzer Farbe ist, dann ist meist das Metall Mangan im Spiel. Der reinste Ton, der in der Natur vorkommt, ist die so genannte Porzellanerde (Kaolin). Diese eisenfreie, weiße Substanz wird – wie ihr Name schon sagt – unter anderem zur Herstellung von Porzellan verwendet.Wird Ton feucht, quillt er auf und wird schmierig und glitschig. Bei ausreichendem Wassergehalt ist er plastisch verformbar. Bei Trockenheit schrumpft er und wird hart und spröde. Zerreibt und zerstößt man trockenen Ton wird er zu Pulver.
Ursprünglich lagen die einzelnen Bodenschichten wechselweise waagerecht übereinander. Doch dann kam der Muskauer Gletscher...
Die Entstehung des Muskauer Faltenbogens
Frühere Eiszeitlandschaft bei Bad Muskau: die vordringenden Eismassen deformieren das Gelände vor der Eisfront.
© Entwurf: Manfred Kupetz, Grafik: Norbert Anspach
Der Muskauer Faltenbogen entstand vor 350.000 Jahren, während der Elsterkaltzeit. Damals lag Mitteleuropa unter einer rund 3.000 Meter mächtigen Eisdecke, ähnlich wie heute Grönland. Aus dieser Eismasse brach in der Gegend von Bad Muskau plötzlich eine Eiszunge hervor, 22 Kilometer lang, 20 Kilometer breit und 500 Meter dick. Dieser Muskauer Gletscher drückte mit seinem Gewicht auf den Untergrund und schob mit großer Kraft Sand und Gestein vor sich her. Er „zerdrückte“ und stauchte den Untergrund bis in eine Tiefe von 300 Metern, türmte die Erdmassen vor sich auf und hinterließ den bekannten hufeisenförmigen Fußabdruck. Eine Stauchendmoräne entsteht: der Muskauer Faltenbogen. Durch die Stauchung wurden viele tiefliegende Gesteine und Minerale wie in Falten aufgeworfen und gelangten an die Oberfläche, zum Beispiel Braunkohle, Glassande und hochwertige Tone.
Schaut euch die verschiedenen Sedimente im Aufschluss genau an und beantwortet dann bitte vor dem Loggen die folgenden Fragen:
1. Beschreibt den Aufschluss bezüglich der Anteile seiner im Listing erklärten Sedimente!
2. Welche Färbungen kannst du erkennen und worauf sind diese zurück zu führen?
3. Am linken Ende des Aufschlusses sind die Ablagerungen in gestauchter Form zu sehen? Wie hat sich die Lagerung verändert und welches Sediment überwiegt?
4. Ein kleines Experiment: Nehmt euch ein herum liegendes trockenes Sedimentstück, bitte nichts aus der Wand brechen! Beschreibt euer Fundstück: Welche Farbe hat es? Gelingt es euch, es durchzubrechen? Haltet es einige Zeit ins Wasser- wie verändert es sich?
5. Mache ein spoilerfreies Foto von dir aus einiger Entfernung vor dem Aufschluss, so dass die einzelnen Schichten nicht mehr erkennbar sind.
Schickt eine Mail mit euren Antworten an mich! Nach dem Absenden der Antworten könnt ihr gleich loggen. Falls etwas nicht in Ordnung ist, melde ich mich. Ihr braucht nicht die Logfreigabe abwarten! Ich wünsche euch viel Spaß bei dieser geologischen Entdeckungsreise!
Quellen: Buch: Wanderungen in die Erdgeschichte Der Muskauer Faltenbogen von Almut Kupetz und Manfred Kupetz, Broschüren vom Geopark Muskauer Faltenbogen, diercke-weltatlas, www.sachsen.de, medienwerkstatt-online.de