Zonnestelsel: Mars Traditional Geocache

Zonnestelsel

Bron foto: NASA

Deze reeks beschrijft ons zonnestelsel. Je zal planeten, manen en enkele bekende objecten tegenkomen. Je vind bij elke cache extra info over het object terug. Het is niet de bedoeling (en vaak heb je niet de mogelijkheid) om de caches met de auto te vinden. Veel (fiets?) plezier!

Mars

Bron foto: NASA

In het kort

Mars wordt wel de rode planeet genoemd maar is in werkelijkheid eerder okerkleurig. De planeet is vernoemd naar de Romeinse god van de oorlog. Mars is gemakkelijk met het blote oog te bespeuren. 's Nachts is Mars dan te zien als een heldere roodachtige "ster" die evenwel door haar relatieve nabijheid geen puntbron is maar een schijfje.

Mars is een terrestrische (= aardse) planeet met een ijle atmosfeer. Het oppervlak is op sommige plekken net zoals dat van de Maan bezaaid met inslagkraters, terwijl op andere plaatsen net zoals op de Aarde, vulkanen, valleien, zandduinen en poolkappen voorkomen. Verder komen ook de rotatieperiode en de wisselingen van de seizoenen op Mars bij benadering overeen met die van de Aarde.

Voor de tijd van de ruimtevaart werd vaak gedacht dat leven en vloeibaar water op Mars voorkwamen. Nadat in 1965 de ruimtesonde Mariner 4 langs Mars vloog, werd aangenomen dat geen van beide het geval kon zijn. In 2003 ontdekte de ESA-sonde Mars Express water in de vorm van waterdamp en ijs op Mars. In 2008 werden door de ruimtesonde Phoenix ijsmonsters rechtstreeks onderzocht. Waarnemingen door de Mars Reconnaissance Orbiter hebben mogelijk stromend water ontdekt tijdens de warmste maanden op Mars. In 2015 maakte NASA bekend dat er bewijs gevonden is voor stromend water. In 2017 werd die stellige bewering echter ingetrokken.

Mars heeft twee manen; Phobos en Deimos. Beiden zijn kleine, onregelmatig gevormde objecten. Mogelijk zijn deze twee manen door de zwaartekracht van Mars ingevangen planetoïden.

Bio

Inhoud

Omdat Mars bij gebrek aan een magneetveld ook geen magnetosfeer heeft, staat de ionosfeer van de planeet bloot aan een bombardement van geladen deeltjes van de zonnewind. Daardoor verliest de Marsatmosfeer voortdurend moleculen waardoor hij dun en ijl blijft. Door de ruimtesondes Mars Global Surveyor en Mars Express zijn geïoniseerde deeltjes waargenomen die vanuit de atmosfeer de ruimte in bewegen. De Marsatmosfeer is in het verleden waarschijnlijk dikker geweest.

De samenstelling van de atmosfeer vertoont veel gelijkenis met de atmosfeer die zo'n 4 miljard jaar geleden op Aarde voorkwam: hoofdzakelijk koolstofdioxide (95%), aangevuld met stikstof (3%), het edelgas argon (1,6%) en verder sporen van zuurstof, methaan en water.

Oppervlak

Hoogtekaart van het Marsoppervlak, gemaakt door de Mars Global Surveyor. Rechts: Noordpool (boven) en Zuidpool (onder). Links de vulkanan van Tharsis, daarnaast Valles Marineris (rode gebied) en Hellas Planitia (donkerblauwe vlek).

Bron foto: NASA

Het Tharsisgebied op Mars is een enorm vulkanisch plateau gelegen op de evenaar van Mars, aan het westelijke eind van de Valles Marineris. Zijn naam komt uit de Bijbel, waarin het een land aan het uiterste westen van de bekende wereld aanduidde. Tharsis omvat de Tharsisbult, waarop enige van de grootste vulkanen van het zonnestelsel liggen. Olympus Mons ontstond uit een mantelpluim gedurende omstreeks honderd miljoen jaar in het Noachische tijdperk tussen 3,8 en 3,5 miljard jaar geleden.

Bron foto: NASA

Valles Marineris (de "Valleien van Mariner"), een 4000 km lange dubbele kloof met een breedte van maximaal 250 km en tot 7 km diep. De kloven lopen langs de evenaar door tot aan Noctis Labyrinthus (Latijn: Doolhof van de nacht). Dit is een gebied waarin allerlei diepe, steilwandige valleien chaotisch door elkaar liggen. De Valles Marineris beslaan ongeveer een vijfde van de omtrek van Mars. 

Algemeen worden de Valles Marineris geïnterpreteerd als een reusachtig slenksysteem dat gevormd werd door de opheffing van de Tharsis-bult in de periode dat de planeet afkoelde. Erosie heeft de kloof sindsdien mede gevormd. Diepe geulen en vallei-achtige formaties aan de rand van de Ius Chasma duiden op mogelijke erosie door stromend water. Ook andere formaties en sedimenten duiden op de vroegere aanwezigheid van vloeibaar water.

Bron foto: NASA

Met een diameter van omstreeks 2300 km is Hellas Planitia de grootste inslagstructuur op Mars. Het bassin is waarschijnlijk gevormd door inslag van een grote planetoïde tijdens de laatste periode van zware bombardementen van het zonnestelsel, meer dan 3,9 miljard jaar geleden. Het hoogteverschil tussen de rand en de bodem bedraagt ongeveer 9 km. 

Ten noordoosten ligt het vulkanische complex Hadriaca Patera. Enkele uitstroomkanalen lopen door tot in Hellas. Beelden van de Mars Orbiter Camera tonen geulen in twee van die kanalen: Dao Vallis en Reull Vallis. Deze liggen laag genoeg om vloeibaar water te kunnen bevatten rond de middag op Mars.

Bron foto: NASA

Poolkappen

Op de polen komen ijskappen van bevroren water en koolstofdioxide (droogijs) voor. De poolkappen groeien aan en smelten af in de loop van de seizoenen. Op de noordpool groeit elke winter een 1 m dikke laag droogijs aan, op de zuidpool is de ijslaag dikker (8 m) en permanent aanwezig. De ijskap op de noordpool is ongeveer 1000 km in diameter in de zomer en bevat ongeveer 1,6 miljoen km⊃3; ijs (ongeveer twee derde van de ijskap op Groenland). Als het ijs gelijk over de kap verdeeld was, zou de hele kap 2 km dik zijn. De ijskap op de zuidpool heeft een diameter van 350 km en is gemiddeld 3 km dik. Het totale volume ijs in de zuidpoolkap samen met ijs in nabijgelegen sedimenten komt overeen met het volume van de ijskap op de noordpool. Beide poolkappen vertonen spiraalvormige troggen. Men neemt aan dat deze structuren gevormd worden door verschillen in opwarming, en de sublimatie, van droogijs en water.

Bron foto: NASA

Het gebied waar de noordelijke ijskap zich bevindt, heet Planum Boreum (zie foto hierboven), het gebied van de zuidelijke ijskap Planum Australe.

Water

Vloeibaar water kan slechts voor korte tijd voorkomen op de laagstgelegen plaatsen aan de oppervlakte van Mars; elders verdampt of bevriest het onmiddellijk. In vaste en in gasvormige toestand kan water echter wel op Mars voorkomen.

IJs en permafrost

Waterijs is in grote hoeveelheden aanwezig, vooral aan de twee poolkappen. De hoeveelheid water die ligt opgeslagen in de ijskap op Mars' zuidpool, is voldoende om in gesmolten toestand het hele Marsoppervlak te bedekken met een 11 m dikke laag water. De hoeveelheid ijs op de Zuidpool van Mars bedraagt twee derde van het ijs op Groenland.

Stromend water

Er zijn vele structuren aan het Marsoppervlak, zoals enorme droge rivierbeddingen en stroomgeulen, die door stromend water kunnen zijn gevormd. Van een aantal van deze structuren wordt echter betwist of dat ook werkelijk aan water kan toegeschreven worden. Ook wind, lavastromen en het smelten van droogijs kunnen dergelijke structuren gevormd hebben. Toch lijkt stromend vloeibaar water verantwoordelijk voor een groot deel van de structuren.

Manen

Bron foto: NASA

Phobos (links) en Deimos (rechts)

Rondom Mars draaien twee natuurlijke manen. Beide hebben een onregelmatige, aardappelachtige vorm en hun banen liggen relatief dicht bij de planeet. Aangenomen wordt dat het door Mars' zwaartekracht ingevangen planetoïden zijn.

Beide maantjes werden in 1877 ontdekt door Asaph Hall, die ze noemde naar Phobos (angst) en Deimos (paniek, vrees), in de Griekse mythologie de zonen van Ares (Mars) en Aphrodite. Phobos is met afmetingen van 27 × 22 × 18 km de grootste van de twee.

Phobos beweegt op zo'n 6000 km boven het Marsoppervlak; zijn baan ligt daarmee onder de synchrone hoogte, de hoogte waarop getijdenkrachten van Mars de maan in een steeds nauwere baan brengen. Binnen 50 miljoen jaar zal Phobos daarom of op Mars inslaan of door de getijdenkrachten uit elkaar getrokken worden, waarna de brokstukken een planetaire ring rond de planeet zullen vormen.

Hoe Mars de twee maantjes heeft ingevangen, is onduidelijk. Beide maantjes hebben bijna cirkelvormige banen, dicht bij de evenaar van de planeet, wat erg bijzonder is bij ingevangen objecten. Phobos' instabiele baan wijst erop dat de maan relatief kort geleden moet zijn ingevangen. Aangenomen wordt dat een derde object een rol moet hebben gespeeld. Planetoïden met de afmetingen van Phobos en Deimos zijn buiten de planetoïdengordel echter vrij zeldzaam, en dubbele planetoïden al helemaal.

Bron https://nl.wikipedia.org/wiki/Mars_(planeet)