Ta skrytka należy do składającego się łącznie z 31 skrytek szlaku „Z parku do parku – z Theodorem Fontane w poszukiwaniu skarbów dziedzictwa przyrody i kultury”. Szlak ten prowadzi z Buckow przez Park Przyrody Märkische Schweiz, krajobrazowy park wiejski w Wollup, park miejski w Kostrzynie nad Odrą i Park Narodowy „Ujście Warty” do Słońska. Jego bohater, Th. Fontane (1819-1898) był farmaceutą, ale przede wszystkim pisarzem i dziennikarzem. Chętnie podróżował i pisał relacje ze swoich wypraw. Wędrując naszym szlakiem trafisz na jego ślady i dowiesz się więcej o jego życiu i opisywanych przez niego skarbach przyrody i kultury.
Dieser Cache, dessen deutschsprachiger Name „Urstromtal – Fontane #27“ lautet, gehört zu der Route „Von Park zu Park – mit Theodor Fontane Schätze des Natur- und Naturerbes entdecken“, die 31 Verstecke von Buckow durch den Naturpark Märkische Schweiz, den Landschaftspark Wollup, den Stadtpark in Kostrzyn nad Odrą und den Nationalpark „Ujście Warty“ bis nach Słońsk miteinander verbindet. Th. Fontane (1819-1898) war Apotheker, aber vor allem Schriftsteller und Journalist. Er reiste gerne und schrieb Berichte über seine Reisen. Auf dieser Route begeben Sie sich auf seine Spuren und erfahren mehr über sein Leben und die von ihm beschriebenen Natur- und Kulturschätze.
Mapa z lat 1767-87 (Źródło: https://bb-viewer.geobasis-bb.de)
Karte aus den Jahren 1767-87 (Quelle: https://bb-viewer.geobasis-bb.de)
Z miejsca, w którym jesteś roztacza się rozległy widok na Pradolinę Toruńsko-Eberswaldzką w okolicy jej połączenia z doliną Odry. Jak ukształtował się ten teren? Aby to zrozumieć, trzeba cofnąć się wyobraźnią o kilkadziesiąt tysięcy lat.
Jest plejstocen – epoka w historii Ziemi tworząca z trwającym obecnie holocenem okres zwany czwartorzędem. Plejstocen wyróżniał się częstymi i silnymi zmianami klimatu. W trakcie ochłodzeń, zwanych okresami glacjalnymi (glacjałami), w Skandynawii kilkakrotnie tworzył się lodolód, który w sprzyjających warunkach szybko się rozwijał, obejmując swoim zasięgiem znaczną część Europy. W trakcie ociepleń klimatu, czyli w okresach interglacjalnych (interglacjałach), lądolód zmniejszał się, a nawet całkowicie ulegał wytopieniu. Około 25 000 lat temu, po raz kolejny i już ostatni w plejstocenie, klimat uległ silnemu i szybkiemu ochłodzeniu. Zimy stawały się coraz dłuższe, bardziej mroźne i śnieżne, a lata krótsze i chłodniejsze. Ogromne masy śniegu gromadzące się podczas kolejnych zim nie topiły się w miesiącach letnich, ostatecznie pokrywając grubą warstwą całą Skandynawię. Z czasem, głębiej zalegający śnieg przekształcał się w lodowiec. Mroźne zimy sprawiały, że lodowiec stawał się coraz grubszy i zajmował coraz większy obszar. W ciągu około 5000 lat lodowiec nasunął się na teren północnej Polski i pokrył około 30% dzisiejszej powierzchni kraju kilkusetmetrową warstwą lodu. Dopiero około 20 000 lat temu klimat ocieplił się i lądolód powoli zaczął się topić. Z okolic dzisiejszego Ujścia Warty ustąpił około 17 000 lat temu.
W plejstocenie, podobnie jak obecnie, liczne rzeki płynęły z południa (z obszarów górskich i wyżynnych) na północ. Na swej drodze trafiały na czoło lądolodu. Na jego przedpolu gromadziły się zatem wody rzek płynących z południa, z obszarów niezlodzonych (wody ekstraglacjalne) oraz rzek płynących z północy, z topniejącego lodowca (wody proglacjalne).Te ogromne ilości wody szukały odpływu i znajdowały go w kierunku zachodnim – wzdłuż czoła lądolodu przez obszar dzisiejszych Niemiec, uchodząc ostatecznie do Morza Północnego. Płynąca w ten sposób woda tworzyła bardzo szeroką dolinę o wyrównanym dnie, tzw. pradolinę.
Von der Stelle aus, an der Sie sich jetzt befinden, hat man einen weiten Blick über das Thorn-Eberswalder Urstromtal nahe seiner Einmündung in das Odertal.
Wie hat sich diese Landschaft entwickelt? Um dies zu verstehen, müssen Sie mithilfe Ihrer Vorstellungskraft mehrere zehntausend Jahre zurückgehen.
Es ist Pleistozän, ein Zeitabschnitt in der Erdgeschichte, der zusammen mit dem gegenwärtig noch andauernden Holozän den Zeitraum bildet, der Quartär genannt wird. Das Pleistozän zeichnete sich durch häufige und starke Klimaveränderungen aus. Während der Abkühlungsperioden, der sog. Kaltzeiten (Glaziale), entwickelte sich in Skandinavien mehrmals das Inlandeis, das sich unter günstigen Bedingungen schnell ausbreitete und einen großen Teil Europas bedeckte. Als sich das Klima zwischenzeitlich erwärmte, d.h. während der sog. Warmzeiten (Interglaziale), verringerte das Inlandeis seine Reichweite oder taute sogar ganz auf.
Vor etwa 25.000 Jahren kühlte sich das Klima ein weiteres und gleichzeitig letztes Mal im Pleistozän stark und schnell ab. Die Winter wurden länger, frostiger und schneereicher, und die Sommer kürzer und kälter. Riesige Schneemassen, die sich in den aufeinanderfolgenden Wintern angesammelt hatten, konnten in den kurzen Sommermonaten nicht wegschmelzen und bedeckten schließlich mit einer dicken Schicht ganz Skandinavien. Mit der Zeit wurde der tiefer abgelagerte Schnee zu Gletschereis. Durch die kalten Winter wurde der Gletscher immer dicker und bedeckte eine immer größere Fläche. Innerhalb von etwa 5.000 Jahren war er bis nach Nordpolen vorgedrungen und bedeckte etwa 30% der heutigen Landesfläche mit einer mehrere hundert Meter dicken Eisschicht. Erst vor etwa 20.000 Jahren erwärmte sich das Klima, und das Inlandeis begann langsam zu schmelzen. Vor etwa 17.000 Jahren zog es sich aus dem Gebiet der heutigen Warthemündung zurück.
Ähnlich wie heute gab es im Pleistozän zahlreiche Flüsse, die aus dem Süden (aus Gebirgs- und Hochlandregionen) in den Norden flossen. Unterwegs trafen sie auf die Stirnseite des Inlandeises. In seinem Vorfeld staute sich also Wasser der Flüsse, die aus unvereisten Gebieten im Süden kamen, und Wasser, das aus dem Norden, vom schmelzenden Gletscher kam, auf. Die aufgestauten riesigen Wassermassen suchten nach einem Abflussweg und fanden ihn in Richtung Westen. Sie flossen entlang der Stirnseite des Inlandeises durch das heutige Deutschland, wo sie schließlich in die Nordsee mündeten. Unterwegs schafften sie ein sehr breites Tal mit ebener Talsohle – das heutige Thorn-Eberswalder Urstromtal.
Pradoliny powstawały równolegle do czoła lądolodu. Na mapie widać przebieg kilku pradolin na terenie Polski i Niemiec pochodzących z różnych zlodowaceń. Jako jedna z ostatnich, podczas zlodowacenia północnopolskiego, powstała Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka o szerokości od 4 do 35 km i długości około 450 km od Płocka po Eberswalde (Autor mapy: Sławomir Lamparski. Konsultacja merytoryczna: prof. Leszek Marks)
Die Urstromtäler entwickelten sich parallel zur Stirnseite des Inlandeises. Auf der Karte ist der Verlauf von einigen während verschiedener Kaltzeiten entstandenen Urstromtälern in Polen und Deutschland abgebildet. Als eines der letzten, während der Weichsel-Kaltzeit, entstand das 4 bis 35 km breite und etwa 450 km lange Thorn-Eberswalder Urstromtal (Karte von Sławomir Lamparski unter inhaltlicher Beratung von Prof. Leszek Marks)
Rozejrzyj się wokół. Jesteś na południowym zboczu pradoliny, na terasie nadzalewowej. Przed tobą rozciąga się płaski obszar zmeliorowanej doliny Warty z łąkami, pastwiskami i polami uprawnymi, 11-12 m n.p.m. Dalej widać zbudowaną na wale drogę Słońsk – Kostrzyn, która stanowi południową granicę współczesnego terenu zalewowego Warty.
Mimo zmian poczynionych przez ludzi, dalej widoczne są tu pozostałości po działalności lodowca. Patrząc w kierunku północ-wschodnim (w prawo), przy dobrej pogodzie można dostrzec północną krawędź pradoliny o wysokości ok. 30-50 m n.p.m., a w niektórych miejscach nawet ponad 60 m n.p.m. Te najwyższe wzniesienia to 2 pagórki kemowe powstałe z piasków i żwirów, odkładających się warstwowo przez wiele lat w przetainach (szczelinach) lądolodu czyli jeziorach, których brzegi stanowiły bryły lodu. Zbocza kemu są dość strome, ponieważ powstały po wytopieniu podpierających je ścian lodowych, natomiast powierzchnia szczytowa, będąca w przeszłości dnem jeziora lodowego, jest płaska. Aby zobaczyć kemy na drugim brzegu Warty oraz schemat ilustrujący ich powstawanie warto zatrzymać się przy wieży obserwacyjnej na Czarnowskiej Górce.
Źródła: „Park Narodowy Ujście Warty – Mapa geologiczno-turystyczna”, „Śladami lądolodu w WPN” – Michał Lorenc
Sehen Sie sich um. Sie befinden sich am südlichen Hang des Urstromtals, auf der sog. Mittelterrasse. Vor Ihnen erstreckt sich ein flaches Gebiet des urbar gemachten Warthetals mit Wiesen, Weiden und Äckern, die auf einer Höhe von 11-12 m ü.d.M. gelegen sind. Weiter hinten ist die auf einem Deich gebaute Straße von Słońsk nach Kostrzyn zu sehen, die die südliche Grenze des heutigen Überschwemmungsgebietes der Warthe bildet.
Die Hinterlassenschaften der Eiszeit sind hier, trotz der durch den Menschen verursachten Veränderungen in der Landschaft, noch gut sichtbar. Schaut man weiter nach rechts, in nordöstliche Richtung, so kann man bei gutem Wetter den nördlichen Rand des Urstromtals sehen, der etwa 30-50 m ü.d.M., und an einigen Stellen sogar über 60 m ü.d.M., liegt. Bei den zwei höchsten sichtbaren Erhebungen handelt es sich um sog. Kames, d.h. aus Sanden und Kiesen, die sich über viele Jahre hinweg Schicht für Schicht in den sog. Eisstauseen oder zwischen den Toteisblöcken abgelagert haben, entstandene Hügel. Ihre Hänge sind recht steil, da sie nach dem Auftauen der sie ursprünglich unterstützenden Eiswände entstanden sind, während die Oberseite, einst der Grund eines Eisstausees, flach ist. Um die Kames auf der anderen Seite der Warthe besser zu sehen und sich ein Schema, das ihre Entstehung veranschaulicht, anzuschauen, lohnt es sich, den Aussichtsturm auf der Binnendüne „Czarnowska Górka“ zu besuchen.
Quellen: „Park Narodowy Ujście Warty – Mapa geologiczno-turystyczna” und „Śladami lądolodu w WPN” von Michał Lorenc
Zanim zalogujesz swoją wizytę rozwiąż 3 zadania i wyślij e-mail z odpowiedziami i zdjęciem. Po wysłaniu e-maila możesz wpisać znalezienie, nie czekając na naszą odpowiedź. Jeśli rozwiązanie któregoś z zadań będzie niepoprawne, skontaktujemy się z Tobą.
1. Jaki kierunek mają pradoliny, wyjaśnij dlaczego?
2. Wyjaśnij jak powstały kemy?
3. Proszę zrób zdjęcie na tle skarpy południowej krawędzi pradoliny z miejsca lokalizacji Eartcacha
Bevor Sie Ihren Fund an diesem Cache loggen, lösen Sie die 3 untenstehenden Aufgaben und senden Sie eine Mail mit Ihren Antworten und dem Foto. Nach dem Absenden der Mail können Sie den Fund loggen, ohne auf unsere Antwort zu warten. Sollte eine der Lösungen falsch sein, werden wir Sie kontaktieren.
1. In welcher Richtung verlaufen die Urstromtäler und warum?
2. Erklären Sie, wie die Kames entstanden sind.
3. Machen Sie von dem Earth-Cache-Standort aus ein Foto mit dem Hang des südlichen Urstromtalrandes im Hintergrund.