Het wijstverschijnsel in de Perekker.
Het verschijnsel wijst(gronden).
Het wijstverschijnsel ontstaat door een opstuwing van het grondwater aan de noordzijde van de Peelrandbreuk, die door het oostelijk deel van het natuurgebied van De Perekker loopt. Dit afstromende grondwater, dat van de hoger gelegen Peelhorst afkomstig is, stuit bij de breukrand op een pakket fijn dekzand, vaak nog vermengd met leem, dat veel minder goed doorlatend is. Het verschil in doorlatendheid veroorzaakt een stuwing, waardoor het grondwater onder hoge opstuwende druk komt te staan. Dit is duidelijk te zien in de bodem van de sloten op het hoge deel. Op veel plaatsen zitten bronnetjes waaruit water omhoog wordt geperst, waardoor het zand van de bodem opwervelt. Het bijzondere van wijst is, dat het hoge gedeelte vóór de breuklijn nat is terwijl achter de breuklijn de grond droog is met een meters lagere grondwaterstand (van 17.60 m. naar 13.90 m. NAP). Dit grote verschil in grondwaterstand wordt zichtbaar gemaakt voor het gebouw van het Educatief Natuur Centrum De Perekker. Daar is een waterval gecreëerd door het opgestuwde wijstwater via de schaatsvijver, neer te laten storten in de ruim een meter lager gelegen gegraven vijver. De schaatsvijver met het wijstwater heeft een ondoorlatende leemlaag, een zogeheten ‘koffiebank’. De grond hiervan lijkt op een harde klont gemalen koffiebonen.
Een van de meest in het oog springende kenmerken van het wijstverschijnsel is de roodbruine kleur van de bodem, slootkanten en waterpartijen. Er zit veel ijzer opgelost in het grondwater dat van de hogere Peelhorst naar de breukrand stroomt. Dit ijzer komt daar, door de opstuwing, in aanraking met lucht en oxideert. Het vormt roest en hierdoor ontstaat een (ijzer)oerbank in de grond waar het water nog moeilijk doorheen kan. Er zijn bepaalde bacteriën die dit ijzer gebruiken. Het is te zien aan een blauwe olieachtige waas die op het water ligt.
Het vóór de breuken uittredende grondwater kan eeuwen oud zijn, in werkelijkheid is overigens sprake van een "gevarieerde samenstelling van ouderdom”, Het water is erg schoon, kalkarm en kenmerkt zich door lage(re) concentraties aan voedingsstoffen zoals nitraten en fosfaten. Mede als gevolg van de lange verblijftijd van het water in de diepe(re) ondergrond heeft verrijking met ijzer en soms ook met andere metalen zoals nikkel plaatsgevonden.
Het water heeft een constante temperatuur van rond de 4°C . Er is een continue aanvoer van water waardoor de sloten nooit droog komen te staan.
Wijst mag niet verward worden met "gewone” kwel. Waar kwel vaak in de laagste of lagere delen van het landschap optreedt, is wijst juist gebonden aan de aanwezigheid van breuken in de ondergrond, zoals de Peelrandbreuk, en daarmee aan de hogere of hoogste delen in het landschap. In dit geval geldt de omgekeerde wereld "hoog is nat” en "laag is droog”.