DIABELSKIE DENDROIGRASZKI Z KAMIENIEM
THE DEVILISH POWER OF THE PLANTS
ZMIENIAM SIĘ W KAMIEŃ?
„Najlepszy jest ten, kto jest jak kamień. Nie musi nawet dobywać miecza, i bez tego wszyscy wiedzą, że jest niepokonany”. Przytoczony cytat pochodzi z dzieła „Piąta góra” brazylijskiego pisarza i poety Paulo Coelho. Ciężko się z nim nie zgodzić, a jednak... Śmiałkowie, którzy za chwilę zabiorą się za logowanie niniejszego EarthCache’a przekonają się na własnej skórze, że oto tu (o ironio!), przysłowiowa kosa trafiła na kamień! A może powinniśmy napisać – trafił kamień na drzewo…?
DIABELSKIE MOSTY
Idąc od strony drogi przed sobą możemy podziwiać jeden z typowych, charakterystycznych dla Jury ostańców, zbudowanych z wapienia skalistego, najbardziej odpornego na wietrzenie. Obiekt ten – Diabelskie Mosty – od dawna stanowi lokalną atrakcję turystyczną (fig. 1). Mówi się też, że podobno w tym miejscu wpadł w szczelinę skalną diabeł, który chciał obserwować przebywającego na Księżycu Twardowskiego. Aby taki wypadek się nie powtórzył, ponad szczeliną wyczarował mosty. Dziś ani diabła, ani mostów tu nie spotkamy (fig. 2). Pewne za to jest, że możemy bez problemu zobaczyć, jak działa proces geologiczny nazywany wietrzeniem biologicznym (organicznym).
Fig. 1. Diabelskie Mosty – ostaniec wapienny (fot. T. Chmura)
Fig. 2. Kładka na Diabelskich Mostach, lata 1920-1930 (źródło: fotopolska.eu)
DEZINTEGRACJA
Tzw. wietrzenie fizyczne (mechaniczne) zachodzi na powierzchni Ziemi i w strefie przypowierzchniowej (sięga głębokości od kilku do kilkudziesięciu metrów). Jego rezultatem jest rozpad danej skały (dezintegracja) na duże bloki, głazy, okruchy i coraz drobniejsze cząstki aż po pył. Co ważne, zmienia się w tym przypadku jedynie jej spoistość, a nie skład chemiczny. Niebagatelną rolę w wietrzeniu odgrywa biosfera. Wnikające w szczeliny skalne korzenie roślin powoli, lecz stale, w miarę swojego wzrostu, rozszerzają je (fig. 3, 4, 5), a z czasem rozsadzają monolityczne nawet bryły wapienne, ułatwiając tym samym dostęp do ich wnętrza wodzie. Tak więc mechaniczne rozdrabnianie – insolacja i zamróz, wspierane dodatkowo niszczycielską działalnością korzeni i pędów roślin, a nawet pęcznieniem kiełkujących nasion oznacza dla wapieni skalistych tylko jedno: poważne kłopoty! Cóż... Jakby to powiedział Mroczny Lord Vader: "Never underestimate The Power of The GREEN Side..." / "Nigdy nie lekceważ potęgi ZIELONEJ strony Mocy..."
Fig. 3. Wietrzenie biologiczne – schemat przebiegu procesu (źródło: Pawlik Ł. i in., 2016)
Fig. 4. Diabelskie Mosty – korzenie drzew wnikają w wapienie skaliste (fot. P. Woźniak)
Fig. 5. Diabelskie Mosty – kiełkując w skale... (fot. T. Chmura)
SŁOWNIK „GEOLOGICZNO-POLSKI”:
INSOLACJA
Wietrzenie insolacyjne (termiczne) to rodzaj wietrzenia fizycznego – niszczenia, dezintegracji mechanicznej – spowodowany naprzemiennym nagrzewaniem i ochładzaniem się skały.
WAPIEŃ SKALISTY
Wapienie skaliste stanowią charakterystyczny element krajobrazu Jury. Masywne, twarde, nieuławicone, zawdzięczają swoje powstanie powszechnej obecności gąbek krzemionkowych, które wraz z innymi, towarzyszącymi im organizmami narastały na dnie morskim – gromadząc osad i tworząc wyniesione ponad dno podobne do raf budowle wapienne zwane biohermami.
WIETRZENIE
Rozpad mechaniczny i rozkład chemiczny skał pod wpływem działania energii słonecznej, powietrza, wody i organizmów żywych.
ZAMRÓZ
Wietrzenie mrozowe, dezintegracja mrozowa to rodzaj wietrzenia fizycznego, polegający na rozsadzaniu lub kruszeniu skał w wyniku działania ciśnienia wytworzonego przez wielokrotnie zamarzającą i odmarzającą wodę znajdującą się w szczelinach, porach skał.
Aby zalogować EC musisz odwiedzić miejsce i przesłać odpowiedzi na pytania:
1. Dopasuj jeden z zamieszczonych poniżej opisów (A, B lub C) do miejsca, w którym się znajdujesz:
A. Diabelskie Mosty to typowy grzyb skalny o wysokości około 15 m, utworzony z masywnych, wyraźnie grubowarstwowych, spękanych wapieni jurajskich.
B. Diabelskie Mosty to kompleks trzech skał wapiennych o wysokości od około 15 do 18 m, rozciętych głębokimi szczelinami.
C. Diabelskie Mosty to charakterystyczny, spękany, wapienny ostaniec skalny w kształcie bramy lub mostu, którego wysokość dochodzi nawet do 18 m.
2. Jak nazywa się proces – rodzaj wietrzenia fizycznego, polegający na rozsadzaniu skały w wyniku działania ciśnienia wytworzonego przez wielokrotnie zamarzającą i rozmarzającą wodę znajdującą się w jej szczelinach i/lub porach?
3. Znajdź w obrębie Diabelskich Mostów skałę (fragment, miejsce, obszar) „atakowaną” przez dowolną roślinę. Zrób sobie z nią zdjęcie (lub Twojego odbiornika GPS, czy też „drewniaka” na jej tle, wskazującej na nią ręki) i dołącz koniecznie do komentarza. Nie musisz w tym celu wspinać się po wapiennych ścianach! Możesz też strzelić sobie dodatkową fotkę w szczelinie (punkt startowy – koordynaty GPS), do której sam diabeł kiedyś nawet wpadł, próbując podglądać Pana Twardowskiego rezydującego na Księżycu. Czyż to nie jest wystarczająco magiczne miejsce?
UWAGA! Do zalogowania tej skrytki EarthCache wymagane jest wysłanie odpowiedzi do zadań przez profil PIG_PIB. Logować można po wysłaniu rozwiązań, nie czekając na wiadomość z naszej strony. Logi bez wysłanych odpowiedzi będą kasowane w ciągu 14 dni.
CHANGING TO A STONE?
“The best who is like a stone. He doesn't even have to draw his sword, and without it everyone knows he's invincible." The quotation comes from the book "The Fifth Mountain" by the Brazilian writer and poet Paulo Coelho. It is hard to disagree with him, and yet... Daredevils who are about to start logging this EarthCache will find out for themselves that here (ironically!), diamond cut diamont! Or maybe we should write - tree cut stone...?
THE DEVIL'S BRIDGES
In front of us, we can admire one of the typical Polish Jura tors, made of massive limestone, the most resistant to weathering. This object - Devil's Bridges (Diabelskie Mosty) - has long been a local tourist attraction (fig. 1). It is also said that at this point a devil, who wanted to observe legendary Sir Twardowski at Moon, fell into a rock crevice. To prevent such an accident from happening again, he conjured up bridges over the crack. Today we will meet neither the devil nor any bridges here (fig. 2). What is certain is that we can easily see how the geological process called biological weathering works.
DISINTEGRATION
The so-called physical weathering takes place on the Earth's surface and in the subsurface zone (it ranges from a few to several dozen meters deep). Its result is the breakdown of a rock (disintegration) into large blocks, boulders and smaller and smaller particles, up to dust. Importantly, only its cohesiveness changes, not its chemical composition. The biosphere plays a significant role in the weathering processes. The roots of plants, penetrating into the rock crevices, slowly but steadily, as they grow, expand them (figs. 3, 4, 5), and with time they burst even monolithic limestone blocks, thus facilitating access to their interior by water. Thus, mechanical weathering – insolation and frost weathering, additionally supported by the destructive activity of plant roots and shoots, and even swelling of germinating seeds, means only one thing for limestones: serious trouble! Well... As Dark Lord Vader would say: „Never underestimate The Power of The GREEN Side...”.
To log the EC you need to visit the place and send answers to the questions:
1. Match one of the descriptions below (A, B or C) to your current location:
A. Devil’s Bridges is a typical rock mushroom, about 15 m high, made of massive, clearly thick-layered, fractured Jurassic limestones.
B. Devil’s Bridges is a complex of three limestone rocks, 15 to 18 m high, cut with deep cracks.
C. Devil's Bridges is a characteristic, cracked, limestone tor in the shape of a gate or a bridge, up to 18 m high.
2. What is the name of the process - a type of physical weathering, consisting in breaking the rock as a result of the pressure generated by repeatedly freezing and thawing water in its crevices and/or pores?
3. Find a rock (fragment, place, area) within the Devil's Bridges that is "attacked" by any plant. Take a picture with it and be sure to include it in your log. You don't have to climb limestone walls to do this! You can also take an additional photo in the crack (starting point - GPS coordinates), into which the devil himself once even fell, trying to watch Sir Twardowski residing on the Moon. Isn't that a magical place enough?
WARNING! To log this EC you have to send the answers to PIG_PIB profile. You can log after sending the answers, without waiting for our reply. Logs without answers will be deleted within 14 days!
Literatura / References:
-
JAROSZEWSKI W., MARKS L., RADOMSKI A., 1985: Słownik geologii dynamicznej. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
-
KLIMASZEWSKI M., 1978: Geomorfologia. Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa.
-
MIZERSKI W., 2005: Geologia dynamiczna dla geografów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
-
PAWLIK Ł., PHILLIPS J.D., ŠAMONIL P., 2016: Roots, rock, and regolith: Biomechanical and biochemical weathering by trees and its impact on hillslopes – A critical literature review. Earth-Science Reviews, Vol. 159, pp 142-159.
Grafika w tle: Diabelskie Mosty - kiełkując w skale; fot. T. Chmura.
