De Keijepaol
een paal met een rijke geschiedenis !
In het zuiden van de gemeente Someren ligt het kerkdorp Someren-Heide. Helemaal in het zuiden grenst dit kerkdorp,en dus ook de gemeente Someren, aan Nederweert. Op de (onder de lokale bevoling welkbekende) S-bocht in de Nederweerste weg, rijdt je een heel klein stukje over deze grens, welke tevens de grens is tussen de provincies Noord-Brabant en Limburg. Maar als we teruggaan in de geschiedenis zien we dat deze lijn ook ooit de grens markeerde tussen Spanje en Nederland ! Hoe kan dat nou ? En wat heeft die oude paal er mee te maken ? En waarom heeft die een logo uit Rotterdam erop ? En waarom die inscripties over koningin Wilhelmina ?
We gaan even terug in de tijd.
Waar in de late middeleeuwen vele partijen streden om macht in deze contreien, oa. hertogdom Brabant en bisdom Luik, werden in de 15e eeuw al deze partijen ingelijfd in het Bourgondishe Rijk. Overwinningen in oorlogen en belangrijke huwelijken werden gevierd met grote, dagenlang durende feesten met uitbundig veel eten en drinken. (Vandaar dat we vandaag de dag nog het woord "bourgondisch" kennen).
Via slimme uithuwelijkingen werd later geheel Bourgondie opgenomen in het Habsburge rijk. Hoogtepunt van dit rijk was de regeerperiode van Karel V, die regeerde over een rijk "waar de zon nooit onderging" (mede door de Zuid Amerikaanse veroveringen van Spanje)
De Europese bezittingen van dit rijk omvatte rond 1550 deze gebieden :
Karels zoon, Fhilips II erfde het grootste deel van dit rijk (inclusief de Nederlanden) in 1555. Hij verhuisde zelf naar Spanje en vandaar dat dit rijk vanaf toen het Spaanse Rijk genoemd werd. Fhilips was streng katholiek en bestreed het, in die tijd opkomende protestantimse. Met name in de noorderlijke erflanden (huidige Nederland en Belgie) kwamen de protestanten in opstand (beeldenstorm 1566), wat de start inluidde van de 80-jarige oorlog.
We schrijven het jaar 1629. Frederik Hendrik (zoon van Willem van Oranje) doet zijn naam als de "Stedendwinger" eer aan en veroverd den Bosch. Dit in naam van de pas opgerichte republiek der 7 verenigde Nederlanden. Maar hoort vanaf dan de hele "Meijerij den Bosch" (waaronder ook Someren viel) nu ook toe aan de "nieuwe Republiek" ?. Jaren van onzekerheden en pluderingen volgden voor onze contreinen, waar pas in 1648 met de "Vrede van Munster" (einde van de 80-jarige oorlog met Spanje) duidelijkheid over komt: Het eens zo machtige Hertogdom Brabant werd in 2 stukken gescheurd, waarbij het noordelijke deel als zijnde "Noord Brabant" of "Staats Brabant" bij de republiek der Zeven verenigde Nederlanden werd gevoegd.
Limburg bleef nog in Spaanse handen en ziedaar: de grens tussen Someren en Nederweert is een landsgrens tussen Nederland en Spanje geworden.
Noord-brabant was in die tijd nog geen voltallige provincie, maar een zg. wingewest.
Met name over de handel met het zuiden moesten "Convooien en Licenten" betaald worden. De handhavingsinsantie was een voorloper van de belastingdienst: de "Admiraliteit van Rotterdam" ook wel de "Admiraliteit van de Maeze" genoemd. Voorheen lag voor deze admiraliteit de focus op de zeevaart met onder meer bescherming en belastingen rondom VOC vaart. Omdat nu ook nieuwe landsgenzen onder hun gezag vielen, werd in 1662 besloten om ter bewaking van de grens, diverse "hoge hardstenen palen" te plaatsen aan de zuidgrens van Noord-Brabant. Bovenop die palen zie je het logo van de admiraliteit, met oa een leeuw en 3 P's. De 3 P's staan voor Pugno Pro Patria, wat betekent "Ik vecht voor mijn vaderland".
Een dergelijke paal werd ook geplaatst tussen Someren en Nederweert, op de handelsroute van den Bosch naar het zuiden (Weert- Maastricht).
Vanwege het feit dat de nieuwe Republiek (die protestants was) de katholieke kerkdiensten verbood, moet deze paal veel "bekijks" hebben getrokken in de eerste decennia. Elke zondag trokken honderen tot duizenden mensen uit Someren, Asten, Deurne en omstreken voorbij deze paal richting de grenskerk aan het kievitsven, nabij de S-bocht, om zodoende 10 meter over de grens in het katholieke Spanje hun kerkdienst te kunnen bijwonen.
De weg van Someren naar naar dit punt, was toen nog een opgehoogd zandpad dwars door een moeras, wat de Kerk-Dijck genoemd werd (vanwege deze wekelijkse kerkdiensten). Zie hier een kaart uit 1670 met Someren en Nederweert en daartussen "een weecke moerassige streecke landts daer nauwelijks een Mensche over gaan kan"
Honderden jaren later ligt daar nu nog de Kerkendijk van Someren naar (het pas in de 20e eeuw ontstane) Someren-Heide.
Lees hier meer over deze grenskerk aan de Booldersdijk.
In 1713 viel het Spaanse Rijk uiteen vanaf toen markeerde onze paal de grens tussen Nederland en Oostenrijk.
In 1795 viel Frankrijk binnen en vanaf toen stond deze paal meer dan 100 jaar nutteloos op de Heide.
In 1898 werd ter ere van de inhuldiging van koningin Wilhelmina de paal naar Someren dorp gehaald.
Zie hieronder een artikel uit het Peelbalng van 1958!, wat deze verhuizing nader verklaard:
De paal werd voorzien van de inscriptie “Hulde aan onze koningin, 6 september 1898” en op het marktveld, dicht bij de provinciale weg geplaatst.
Wonder boven wonder is er een foto bewaard gebleven uit 1914 (40 jarig jubileum fanfare Somerens Lust), waar de paal op te zien is :
Later zijn hierop ook de inscripties t.g.v. het 25- en 40-jarig regeringsjubileum van koniging Wilhelmina aangebracht.
In 1936 is de paal, na de bouw van het nieuwe gemeentehuis, verplaatst naar het Wilhelminaplein. (Laan ten Roode-zijde: waar nu de zij-ingang is).
In 1963 werd de carnavalsvereninging van Someren-Heide opgericht waarbij de naam van deze vereniging gebasseerd was op de lokale volksbenaming van deze grenspaal: "De Keijepaol".
In 1967 werd de paal "gekidnapt" (terugveroderd volgens de Someren-Heidenaren) en dagenlang van locatie naar locatie gesleept om te verstoppen voor de Somerense overheden; om uiteindelijk onder dwang toch terug af te moeten staan.
Dit gesleep met de paal wordt jaarlijks nog steeds "herdacht" in de week voor Carnaval door middel van het FPF-paal spel, waarbij een nagemaakte paal verstopt en gezocht moet worden door plaatselijke groepen.
Vanwege de uitbreidingsverbouwing, is hij in 1980 verplaatst naar de noordkant van het plein (kruispunt Kanaalstraat-Ter Hofstadlaan):
De renovatie van het Wilhelminaplein in 1994 was voor de gemeente aanleiding de paal “terug te laten keren” naar “zijn geboortegrond” Someren-Heide, ter gelegenheid van het 3e jubileum van de carnavalsvereniging. Op zaterdag 11 februari 1995 is de Keijepaol op schitterende wijze door de hele gemeenschap o.l.v. de carnavalsvereniging teruggebracht naar Someren-Heide.
Daar heeft hij een ereplaats gekregen in de kom, alwaar hij nu vandaag de dag nog staat te schitteren.
In 1997 werd onder grote belangstelling, met medewerking van m.n. de carnavalsvereniging en de plaatselijke overheden, bijna op de oorspronkelijke plek, als blijvende herinnering een zwerfkei geplaatst, de keiekei:
Ook rondom Budel hebben enkele soortgelijke palen de tand der tijds doorstaan.
Lees hier meer details over de geschiedenis van de Keijepaol op de site van de carnavalsvereniging.
Parkeren is mogelijk op het kerkplein op locatie : N 51° 20.902' E 5° 41.758'
De cache bevindt zich op locatie : N 51°20.929 E 005°41.771
Podium:
