12 July 2023, 18:45 - 19:45
Een Leidsch Kwartiertje van minstens vier kwartier, of langer als het gezellig is. We proberen iedere maand een Leidsch Kwartiertje te organiseren, op steeds wisselende maar interessante locaties.
Voor de zevende editie van het Leidsch Kwartiertje bezoeken we de Maredijkmolen.
De Maredijkmolen is een wipmolen aan de Groene Maredijk. De molen dateert uit 1735 en is gebouwd ten behoeve van de bemaling van de Maredijkpolder. Hiermee is het de oudste nog bestaande molen van Leiden. De molen is vernoemd naar de (nu grotendeels verdwenen) polder die hij kan bemalen.
Reeds in 1556 werd de Mare(n)dijkerpolder opgericht als waterschap. Van 1748 tot 1752 was deze polder samengevoegd met de naastgelegen Kikkerpolder. Daarna bleef de polder tot de opheffing (vanwege vrijwel totale ontpoldering) tot 1 mei 1970 zelfstandig.
De huidige wipmolen is in 1735 gebouwd en moet rond 1840, vanwege de aanleg van de spoorlijn Haarlem-Leiden, ongeveer 100 meter van de Haarlemmertrekvaart naar de huidige locatie zijn verplaatst.
Na het plaatsen van de Ericsson-installatie (een elektromotor via tussenwielen werkend op scheprad of vijzel) in de late jaren ’20 heeft men vermoedelijk al snel de windkracht niet meer benut.
Let wel: de Ericsson was steeds bedoeld als hulpmiddel bij te weinig wind, maar hier (en hier niet alleen!) werd in de praktijk de windkracht min of meer verdrongen.
De polder heeft de molen echter altijd in maalvaardige staat gehouden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de windkracht weer benut maar daarna, tot 1970, weer de Ericsson. Die installatie is nog altijd maalvaardig.
Toen de gemeente Leiden de restanten van de polder overnam werd daarna verder goed gezorgd: tot ca. 1983 werd het wiekenkruis regelmatig in een andere stand gezet maar was draaien er, vanwege de slecht geworden omgeving, feitelijk niet meer bij.
Vanaf 1983 is er, nadat er nieuwe ijzeren roeden waren gestoken, weer regelmatig gedraaid en is bij voldoende wind ook het scheprad in bedrijf. Evenwel is het zo, dat de windvang uit vrijwel alle hoeken rond deze molen problematisch is. Malen kan deze molen alleen bij veel wind.
De molen werd in 2006 grondig onder handen genomen: binnenroede opnieuw opgehekt, buitenroede waar nodig hersteld, kruirad vervangen, lange schoren en spruit vervangen, evenals de zijbeplanking van de kast. In 2014 is ook het nodige gerepareerd aan het gevlucht.
In de zomer van 2020 is de molen stilgezet voor ingrijpend onderhoud: allereerst zijn beide roeden doorgeschoven en er is verder aan het gevlucht gewerkt. Daarna ging de molen in de steigers om het bovenhuis na te kijken en nadat diverse delen van het kleedhout waren vervangen volgde een grote verfbeurt. Begin november kon de molen weer draaien.
Evenwel kon dit molentje niet onder verder groot herstel uit: hij was al geruime tijd aan het verzakken en stond onderhand te laag ten opzichte van het boezempeil.
In april 2022 begon molenmakerij Verbij aan de ondertoren (o.a. nieuwe beplanking) en - zeer ingrijpend - funderingsherstel. Molen en molenerf zijn opgehoogd zodat deze weer aan de eisen van het Hoogheemraadschap Rijnland voldoen. Deze klus duurt vermoedelijk tot maart 2023.
Een technisch detail tot slot: alle moderniseringen bij deze molen zijn beperkt gebleven tot de ondertoren: niet alleen vanwege de al genoemde (en nog steeds maalvaardige) Ericsson-installatie, maar ook door de 20ste eeuwse bronzen lagers op de wateras.
Het wiekenkruis is daarmee vergeleken bijna primitief gebleven: vanaf 1735 tot de dag van vandaag was er altijd een houten as en (tot 1983) houten roeden.
Maar laat je door de naam van het event en de vele genoemde details niet voor de gek houden, het event is echt van 18:45 tot 19:45. We verzamelen bij het bankje voor de molen. Iedereen is van harte welkom. Kleine trackables ook, grote mogen weer mee naar huis genomen worden. Breng vooral veel leuke spannende verhalen mee. Tot ziens, en kom op tijd!