GKS Cartusia Kartuzy 1923
W 1923 roku powstała drużyna piłkarska, która przyjęła nazwę „Cartusia”. Jej założycielami byli bracia Emil i Leon Ostoja- Lniscy, Teofil Czerwiński, Wiktor Litwin i Alojzy Armatowski.
Organizacja działała początkowo nieformalnie, ale właśnie 1923 wskazywany jest jako początek działalności klubu.
Jak czytamy w "Dziejach Kartuz" (t.II) piłkarze byli najwcześniej i najliczniej zorganizowaną grupą sportową i już w 1925 roku kartuska drużyna piłkarska została zgłoszona w Okręgowym Związku Piłki Nożnej w Toruniu i brała udział w rozgrywkach. Tak było do 1939 roku. Była to drużyna Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół".
Warto zaznaczyć, że w okresie międzywojennym w Kartuzach działały organizacje sportowe, a najbardziej znaczącymi były Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" oraz Związek Strzelecki. Oba towarzystwa intensywnie ze sobą konkurowały.
Drużyny piłkarskie - jak podają "Dzieje Kartuz" - istniały też przy Związku Strzeleckim i "Rodzinie Kolejowej". Mecze rozgrywano na boisku przy ul. Wzgórze Wolności, zaś od 1934 roku na stadionie.
Lata 1935-1936 to czas zwiększonego zainteresowania sportem, a przede wszystkim piłką nożną.
W okresie II wojny światowej działalność sportowa została w dużej mierze podporządkowana ówczesnej administracji niemieckiej, zaś część organizacji rozwiązano.
Miejski Klub Sportowy Carthusia został powołany w 1957 roku. Był to klub o charakterze międzyzakładowym. W ramach klubu działało kilka sekcji sportowych, w tym trzy drużyny piłkarskie. Klub początkowo nie miał swojej stałej siedziby. Sytuacja Cartthusii zmieniła się w 1965, gdy powołany został Ludowy Klub Sportowy Cartusia.
Jak podają Dzieje Kartuz, w latach 70-tych ubiegłego wieku na terenie całego powiatu zaczęła rosnąć popularność sportu, powstało wiele drużyn reprezentujących różne sekcje, ale piłka nożna, siatkowa, tenisa stołowego, narciarstwa i lekkoatletyki należały do najpopularniejszych. Baza sportowa była jednak skromna. W całym powiecie kartuskim - poza Kartuzami - dostępne były zaledwie trzy boiska do piłki nożnej: w Żukowie, Kokoszkach i Stężycy.
