🪨 Geološki dio – nastanak i razvoj jezera Zeleni vir
Masiv Durmitora predstavlja jednu od najznačajnijih geoloških jedinica Dinarida i istovremeno najbolje očuvan spoj krškog i glacijalnog reljefa na Balkanu. Njegov razvoj rezultat je višemilionskih procesa koji su se preklapali i dopunjavali tokom geološke istorije.
1️⃣ Geološka podloga – krečnjaci i dolomiti:
Područje je izgrađeno od trijaskih i jurskih krečnjaka i dolomita, nastalih taloženjem u toplom plitkom moru. Ove stijene su otporne, ali podložne krškim procesima – voda obogaćena CO₂ rastvara kalcit i stvara pukotine, pećine, ponore i izvore.
2️⃣ Glacijalni procesi – lednik kao oblikovalac reljefa:
U posljednjem glacijalu Durmitor je bio prekriven velikim glečerima. Oni su izdubili duboke cirkove i strme stijene. Zeleni vir se nalazi u takvom cirku, gdje je lednik erodirao podlogu i stvorio udubljenje u kojem se poslije povlačenja glečera formiralo jezero.
3️⃣ Morene i jezerske depresije:
Lednici su taložili morene koje su često služile kao prirodne brane. Dno Zelenog vira ispunjeno je finim sedimentima i nanosima koji onemogućavaju brzo oticanje vode u krš. Zato je ovo jezero trajno, za razliku od povremenih lokvi (npr. Suva lokva).
4️⃣ Odnos krša i jezera:
Iako je glacijalnog porijekla, Zeleni vir opstaje zahvaljujući povoljnom spoju nepropusnih slojeva i slabijoj tektonskoj ispucalosti podloge. To sprječava da voda nestane u podzemlju.
5️⃣ Uticaj nadmorske visine:
Na visini od 2028 m, Zeleni vir je najviše jezero na Durmitoru. Klima je oštra, voda hladna i čista, vegetacija oskudna. Jezero je oligotrofno i vrlo osjetljivo na promjene.
6️⃣ Zašto je "zeleno"?
Boja vode potiče od refleksije svjetlosti sa svijetlih krečnjačkih stijena, izuzetne prozirnosti i loma svjetlosti u mikroskopskim česticama. Rezultat je karakteristična tirkizno-zelena nijansa.
🧭 Zadaci za logovanje
- Oblik kotline: Opisi oblik doline u kojoj se nalazi jezero. Da li je polukružna, strma ili otvorena? Šta to govori o djelovanju glečera?
- Stijene: Koje stijene dominiraju u okolini (krečnjak, dolomit)? Kako izgled i boja stijena utiču na pejzaž jezera?
📸 Obavezna fotografija: Priloži sliku sebe (ili GPS uređaja / predmeta) sa pogledom na jezero Zeleni vir i okolne stijene.
🪨 Geological section – origin and evolution of Zeleni vir lake
The Durmitor massif is one of the most significant geological units of the Dinarides and represents a well-preserved example of the interaction between karst and glacial landforms. Its formation is the result of millions of years of overlapping geological processes.
1️⃣ Bedrock – limestones and dolomites:
The area is built mainly of Triassic and Jurassic limestones and dolomites, deposited in a warm shallow sea. These rocks are resistant but highly prone to karstification – water enriched with CO₂ dissolves calcite and forms fractures, caves, sinkholes and springs.
2️⃣ Glacial processes – the glacier as a landscape sculptor:
During the last Ice Age, Durmitor was covered by large glaciers. They carved deep cirques and steep cliffs. Zeleni vir lies in such a cirque, where the glacier eroded the bedrock and left a depression later filled with water to form the lake.
3️⃣ Moraines and lake basins:
Glaciers deposited moraines, often acting as natural dams. The bottom of Zeleni vir is covered with fine sediments that prevent rapid drainage into the karst. This is why the lake is permanent, unlike some temporary ponds (e.g., Suva lokva).
4️⃣ Interaction of karst and lake:
Although of glacial origin, Zeleni vir persists thanks to a combination of impermeable sediments and less fractured bedrock, which prevents the water from disappearing underground.
5️⃣ Impact of altitude:
At 2028 m a.s.l., Zeleni vir is the highest lake of Durmitor. The climate is harsh, the water is cold and clear, and the vegetation sparse. The lake is oligotrophic and very sensitive to environmental change.
6️⃣ Why "green"?
Its color comes from reflection of light from bright limestone walls, extreme water clarity, and light refraction on tiny suspended particles – resulting in the characteristic turquoise-green shade.
🧭 Logging tasks
- Cirque shape: Describe the shape of the basin where the lake lies. Is it semicircular, steep or open? What does this tell you about glacial activity?
- Rocks: What kind of rocks dominate the surroundings (limestone, dolomite)? How do their structure and color influence the appearance of the lake?
📸 Mandatory photo: Take a picture of yourself (or your GPS device / personal item) with the view of Zeleni vir lake and its surrounding cliffs.