Kamena mora Durmitora

Uvod

Visokoplaninski ambijent Durmitora odlikuje se raznovrsnim geomorfološkim oblicima nastalim kombinacijom kraških, ledenjačkih i periglacijalnih procesa. Jedan od najupečatljivijih pojava su kamena mora – prostrana polja sastavljena od blokova stijena, koja pokrivaju padine ili udoline i stvaraju utisak „kamene rijeke“ ili „kamenskog okeana“.

Šta su kamena mora?

Kamena mora nastaju prvenstveno u uslovima jakih mraznih procesa. Krečnjački i dolomitni blokovi se pod uticajem mraznog trošenja (gelifrakcije) oslobađaju iz masiva, lome i gomilaju na padinama ili u depresijama. Velike temperaturne razlike između dana i noći, kao i smrzavanje i topljenje vode u pukotinama, dovode do raspadanja stijena i formiranja prostranih polja krupnog kamenja.

Dva tipa kamenih mora

1. Autohtona (in situ)
   – Nastaju na samom mjestu izvorne stijene.
   – Blokovi su raspali i raspoređeni iznad matičnog krečnjačkog podloga, bez značajnog transporta.
2. Alohtona (transportovana)
   – Nastaju kada su blokovi premješteni sa svog izvornog mjesta.
   – Materijal je klizio, obrušavao se ili ga je prenio lednik ili gravitacija.
   – Česta u udolinama i podnožjima padina.

Kamena mora na Durmitoru

Na Durmitoru se kamena mora nalaze naročito ispod strmih litica Bobotovog Kuka, Savinog Kuka, u cirkovima Škrka i drugim ledenjačkim kotlovima. Ogromni blokovi krečnjaka i dolomita, razbacani po padinama, predstavljaju živu učionicu periglacijalne geomorfologije.

Ovi oblici su i dalje aktivni – naročito zimi i u proljeće, kada voda u pukotinama mrzne i dalje razara stijene, uzrokujući njihovo postepeno pomjeranje. Zato se kamena mora često nazivaju „živim“ oblicima reljefa.

Zadaci za posjetioce

1. Opišite karakter kamenog mora na koordinatama – veličinu blokova, da li su oštri ili obli, nagib terena.
2. Objasnite razliku između autohtonog i alohtonog kamenog mora.
3. Prepoznajte: koji tip je prisutan na ovom mjestu (alohtono ili autohtono)?

Obavezna fotografija: dodajte sliku na kojoj se vidi da ste pored kamenog mora, sa jasno uočljivim blokovima u pozadini.

Stone Seas of Durmitor

Introduction

The high-mountain environment of Durmitor is characterized by diverse geomorphological forms created by the combination of karst, glacial and periglacial processes. One of the most striking features are the so-called stone seas – extensive fields of rock blocks covering slopes or depressions, giving the impression of a “stone river” or “stone ocean”.

What are stone seas?

Stone seas primarily form in environments dominated by frost weathering. Limestone and dolomite blocks are loosened from the bedrock through frost action (gelifraction), broken apart and accumulated on slopes or in hollows. Strong daily temperature differences, combined with repeated freezing and thawing of water in rock fissures, gradually disintegrate the bedrock and create vast accumulations of boulders.

Two types of stone seas

1. Autochthonous (in situ)
   – Formed directly at the site of the parent rock.
   – Blocks disintegrated and remained above the limestone bedrock without significant transport.
2. Allochthonous (transported)
   – Formed when blocks were moved from their original position.
   – Material was displaced by sliding, rockfalls, glaciers or gravity.
   – Common in depressions and at the foot of slopes.

Stone seas in Durmitor

In Durmitor, stone seas are found especially beneath the cliffs of Bobotov Kuk, Savin Kuk, in the cirques of Škrka and other glacial basins. Massive limestone and dolomite blocks scattered across the slopes are a vivid example of periglacial geomorphology.

These landforms remain active – especially in winter and spring when water freezes inside fissures, continuing to break the rocks apart and moving them downslope. For this reason, stone seas are often called “living” landforms.

Tasks for visitors

1. Describe the characteristics of the stone sea at the coordinates – block size, whether they are angular or rounded, slope gradient.
2. Explain the difference between autochthonous and allochthonous stone seas.
3. Identify: which type is present at this location (allochthonous or autochthonous)?

Required photo: include a photo of yourself at the stone sea, with the rock blocks clearly visible in the background.