Niecka Nidziańska jest jednostką tektoniczną, w obrębie której leży powiat buski. Rozciąga się ona między Górami Świętokrzyskimi a Wyżyną Krakowsko-Częstochowską. W jej budowie geologiczniej ważną rolę odegrały fałdowania alpejskie (mezozoik/trzeciorzęd). W epoce miocenu (10,6-7,3 mln lat temu) mieściło się tu płytkie, ciepłe morze. Dopływ wód słodkich oraz szybkie parowanie sprzyjał sedymentacji materiałów niesionych przez wody płynące, rozpuszczonych lub zawieszonych w wodzie. Przyczyniło się to do powstania gipsów mioceńskich oraz wapieni litotamniowych, z towarzyszącymi im marglami, iłami i piaskami. Podłoże gipsowe ulega szybkiemu rozpuszczaniu, w związku z tym na terenie Niecki Nidziańskiej napotykamy w wielu miejscach krajobraz krasowy.
Formy krasowe obejmują zapadliska, studnie kresowe, wywierzyska, leje, ponory i uwały. Gips (wzór chemiczny CaSO4 · 2 H2O) jest łatwo rozpuszczalny (rozpuszczalność 1.9 g/l, dla porównania - wapień 0.014 g/l, kwarc 0.006 g/l, ale sól kamienna 263 g/l), więc woda łatwo znika pod ziemi, a następnie wypływa w postaci źródeł krasowych. Zimne Wody są jednym z nich.
Znajdują się tu odsłonięcia skał gipsowych, z jednego z nich (na prawo od tablicy informacyjnej) wypływa źródło. Nazwa Zimne Wody pochodzi od niskiej temperatury wody - skała jest słabym przewodnikiem ciepła, więc w głęboko położonych korytarzach i jaskiniach temperatura jest mniej więcej stała.
Na lewo od tablicy informacyjnej (stojąc do niej frontem) znajduje się odsłonięcie na kueście gipsowej, na której możesz zaobserwować charakterystyczne struktury krystaliczne w formie przypominającej jaskółcze ogony.
Warunkiem zalogowania EarthCache'a, oprócz wizyty w terenie, jest wykonanie dodatkowych zadań, których celem jest dokładniejsze przyjrzenie się interesującemu geologicznie terenowi oraz wzbogacenie swojej geologicznej wiedzy. Zadania proszę przesłać do mnie poprzez mój profil na geocaching.com - w żadnym przypadku proszę nie umieszczać ich w logu! Brak odpowiedzi zwrotnej oznacza domniemanie prawidłowości odpowiedzi, w razie problemów będę się kontaktował. Aby uniknąć nieporozumień, proszę logować znalezienie dopiero po wysłaniu odpowiedzi.
Oto pytania:
1) Zmierz szerokość wypływu
2) Jaką wysokość ma odsłonięcie krasowe w tym miejscu, licząc od zwierciadła wody?
3) Jaką fakturę ma skała gipsowa? Szorstka czy gładka?
4) Opisz, jakie kolory ma skała gipsowa.
5) Wymień przynajmniej 2 skały, oprócz gipsu, w których zachodzą zjawiska krasowe.
6) W jakiej epoce geologicznej powstały gipsy w tym miejscu?
Opcjonalnie, zachęcam gorąco do potwierdzenia swojej wizyty własnoręcznie zrobionym zdjęciem.
Źródła informacji:
1) Tablica informacyjna
2) Wikipedia
3) "Grudlagen der Geologie", H. Bahlburg, Ch. Breitkreuz