[PL]
Skrytka typu Earthcache nie posiada fizycznego pojemnika. Aby zaliczyć ten typ skrytki należy udać się na podane współrzędne i tam odpowiedzieć na kilka pytań, wysyłając odpowiedzi za pomocą formularza kontaktowego. Logować znalezienie można od razu po wysłaniu odpowiedzi. W razie kłopotów, skontaktuję się z Tobą. Powodzenia!
Pojezierze Gostynińskie jest jedynym w województwie mazowieckim fragmentem krajobrazu polodowcowego. Rozciąga się pomiędzy Gąbinem, Gostyninem a Włocławkiem, na lewym (południowym) brzegu Wisły, na granicy województwa kujawsko – pomorskiego i mazowieckiego. Pojezierze to jest bogate zarówno w walory przyrodnicze, jak i geologiczne. W wielu miejscach można tu zobaczyć ślady po działaniu lądolodu, który ustępował tutaj nie tak dawno, bo ok 20 tyś lat temu. Dzisiaj możemy tu zobaczyć pagórki kemowe, jeziora rynnowe, rynny polodowcowe oraz ozy, których właśnie będzie dotyczył ten EC.
Co to jest oz i jak powstaje?
Jest to wał bądź silnie wydłużony pagórek o wysokości najczęściej kilkunastu metrów (choć dochodzącej czasem nawet do 100 metrów) i długości kilkudziesięciu kilometrów, wyniesiony wskutek osadzania (akumulacji) piasku i żwiru przez wody płynące pod lądolodem, w jego szczelinach lub na powierzchni. Ozy powstawały w rynnach polodowcowych (zagłębieniach) w czasie postoju lub ustępowania lądolodu, kiedy zwiększał się przepływ wody w wyniku topnienia lodu. Ozy spotyka się najczęściej w pagórkowatej strefie czołowo-morenowej, przy czym kierunek ich jest prostopadły do wałów moreny czołowej. Zdarza się, że wał ozowy krzyżuje się z wałem tej moreny
Często ozy powstają przy jeziorach rynnowych. Dlaczego?
Kiedy wody idące w rynnach polodowcowych całkowicie wypełniają rynny, zaczynają się tworzyć jeziora rynnowe. Podczas, gdy główny nurt rzeki lodowcowej rzeźbił zagłębienia przyszłych jezior, z transportowanego przez rzekę materiału powstały ozy.
Jak zbudowane są ozy?
Ozy, w odróżnieniu od innych form polodowcowych np. moren, charakteryzują się budową warstwową, która jest wynikiem działalności płynącej wody. Kiedy jej poziom był wysoki i płynęła rwącym nurtem, porywała wszystko, co spotkała po drodze - piasek, żwir, a nawet kamienie. Największe z nich dość szybko opadały, tworząc warstwę żwiru, a drobny materiał unoszony był dalej. Kiedy poziom wody był średni, rzeka transportowała jedynie piasek i jeszcze drobniejsze cząstki. Najcięższe ziarna opadały, tworząc w ten sposób warstwę piasku. Gdy wody było mało i płynęła wolno, unosiła jedynie najdrobniejszy materiał skalny, który opadając tworzył warstwę mułków z ziarnami o średnicy 0,01-0,1mm. Zatem warstwowanie osadów jest efektem naturalnej segregacji materiału dokonywanej przez wodę. W innych formach polodowcowych (np. w morenach) nie spotyka się takiego warstwowania. Mają one odmienną budowę, gdyż zawarty w nich materiał skalny nie został przemyty i posegregowany przez wodę, a po prostu wytopił się z lodu. Stąd w morenie można zaobserwować przemieszanie wszelkiego materiału (mułków, gliny, piasku, żwiru, a nawet wielkich bloków skalnych).
Na zrobionym zdjęciu wyraźnie widać warstwy ułożonego materiału
Oz Gostyniński– leżący prawie w całości w obrębie wysoczyzny lodowcowej (tylko skraj północy znajduje się w Kotlinie Płockiej), ciągnie się na przestrzeni 14 km – od Jeziora Czarnego w kierunku południowym, wzdłuż lewego brzegu Skrwy Lewej. Osiąga wysokości: maksymalną 121, 3 m n.p.m. i względną 34 m i właśnie ta część ozu objęta jest ochroną rezerwatową (rezerwat Dybanka). Zbudowany jest głównie z piasków i żwirów. Pokryty jest bardzo cienkimi płatami gliny zwałowej. Oz powstał w czasie fazy leszczyńskiej zlodowacenia bałtyckiego i ma kształt krętego wału pokrytego lasem. U podnóża Ozu Gostynińskiego, w dawnej rynnie, znajduje się kilka małych jeziorek rynnowych (np. Czarne, Kocioł, Bratoszewo). Między nimi, równolegle do ozu lawiruje Skrwa, kierując się na północ, ku Wiśle.
Na zdjęciu powyżej widać fragment ozu, który znajduje się w pobliżu rezerwatu Dybanka, lecz nie na jego terenie. Porasta go las, lecz są także fragmenty, gdzie widoczny jest materiał go budujący. Wysokość ozu w tym miejscu wynosi kilkanaście metrów. Ile dokładnie? Ocenienie wysokości będzie między innymi jednym z Twoich zadań.
Twoim zadaniem jest wejście na ten fragment ozu (w pobliżu znajdują się różne ścieżki prowadzące) i udzielenie odpowiedzi na zadane przeze mnie pytania.
Zadania:
Współrzędne zaprowadziły Cię na szczyt fragmentu Ozu Gostynińskiego. Stań w miejscu, gdzie jest zrobione zdjęcie "tutaj pomiary" i odpowiedz na pytania.
1. Dlaczego ozy, w odróżnieniu od moren mają budowę warstwową?
2. Spójrz pod nogi. Czy skała osadowa, którą masz pod nogami, została tutaj przeniesiona, gdy wody było dużo, średnio czy mało? Uzasadnij swoją odpowiedź.
3. Oceń wysokość względną od miejsca, w którym się znajdujesz do podnóża ozu. Podaj także kąt nachylenia Ozu w stopniach.
4. Jaki azymut należy obrać, aby zobaczyć niewielkie okoliczne jezioro rynnowe? Jak się nazywa to jezioro?
5. Jak myślisz, oz gostyniński powstał wcześniej, później, czy w tym samym czasie co to jezioro?
6*. Zdjęcie ze szczytu ozu byłoby wspaniałą pamiątką (zadanie opcjonalne).
Myślę, że okolica nadaje się do fotografowania. Jedyną wadą tego miejsca jest to, że wokół jest pełno śmieci, Szkoda :-(.
Źródła: http://www.zycieaklimat.edu.pl/pojezierze_gostyninskie
https://pl.wikipedia.org/wiki/Oz_(geomorfologia)
tablice informacyjne w okolicach Ozu Gostynińskiego
własne fotografie 