Uwaga na spacerowiczów! Watch out for mugglers!
[PL]
Zapraszamy na spacer wzdluz historycznego koryta Mlynówki Królewskiej, która dostarczala wode do mlynów, nawadniania, systemu fos obronnych oraz drewnianych akweduktów miejskich dla Krakowa.
Pierwsze wzmianki o Mlynówce Królewskiej pochodza z XIII w., gdy postanowiono doprowadzic wody Rudawy z Mydlnik do centrum Krakowa ziemnym akweduktem w celach gospodarczych, pitnych i obronnych. Woda zostala doprowadzona wówczas az do kosciola dominikanów przemierzajac Rynek Glówny w poprzek.
W 1327 r. król Wladyslaw Lokietek zlecil budowe w Mydlnikach jazu spietrzajacego wode w Rudawie, a takze calego systemu zaopatrzenia w wode nie tylko Krakowa, ale tez podkrakowskich wsi, pobliskich stawów hodowlanych oraz mlynów wodnych, z których najwiekszymi byly:
- Dolne Mlyny – miedzy obecnymi ulicami: Krupnicza, Skarbowa, Czysta i Dolnych Mlynów,
- Górne Mlyny – w rozwidleniu obecnych ulic: Lobzowskiej i Garbarskiej.
Dzieki znajdujacemu sie przy dzisiejszej ulicy Asnyka rurmusowi (urzadzeniu windujacemu kolami mlynskimi wode), woda plynela systemem drewnianych wodociagów do calego miasta, a od 1533 r. nawet do komnat królewskich na Wawelu.
Ponadto wody Mlynówki zasilaly fosy obronne wokól Starego Miasta w miejscu dzisiejszych plant, a inne liczne jej rozlewiska stanowily dodatkowa zapore dla nieprzyjaciela. Ten czesciowo naturalny system obronny miasta zostal zniszczony wraz z systemem zasilajacym miasto w wode pitna przez Szwedów podczas potopu w 1655 r. W rezultacie az do poczatku XX w. krakowianie zaopatrywali sie w wode jedynie bezposrednio ze studzien.
Decyzje o zasklepieniu koryta Mlynówki podjeto po powodzi w 1903 r, podczas której jej cofki wyrzadzily najwiecej zniszczen w centrum Krakowa. W latach 1910-1912 przekierowano Rudawe na jej dzisiejszy obwalowany kanal uchodzacy do Wisly na Bulwarze Rodla w okolicy klasztoru norbertanek. Powstal on na dlugo przed tym, bo w XVII w., zasilajac w wode folwarki klasztorne oraz stawy hodowlane.
W latach 1964-1966 Mlynówka Królewska zostala w wiekszosci zasypana, czesciowo skanalizowana, a czesciowo zachowano jej otwarte koryto. W jej miejscu znajduja sie obecnie parkowe ciagi zieleni z drzewostanem legowym upamietniajace historyczny przebieg rzeki.
[EN]
We invite you for a walk along historical path of Royal Leat (trench) conveying water to a mills, irrigation system, defense system and fresh water-supply for the Cracow city.
The first mention of the Royal Leat (a trench conveying water to a mill wheel ) called "Mlynówka Królewska”come from the thirteenth century, when it was decided to bring water from the Rudawa river to the city center using ground aqueduct for commercial purposes, drinking, and defense. Water has been brought down to the Dominican church traversing across the Main Market Square.
In 1327 King “Wladyslaw the Short” commissioned the building of a weir in Mydlniki on Rudawa river, as well as the entire water supply system not only to Cracow but also the villages, nearby ponds and water mills, of which the largest were:
- Lower Mills - between the present streets Krupnicza, Skarbowa, Czysta i Dolnych Mlynów,
- Upper Mills - in the fork of the existing streets Garbarska and Lobzowska.
Thanks to water elevating device (using water wheels) which was located at today's Asnyka street, the water flowed to a system of wooden water pipes throughout the city, and since 1533, even to the royal chambers at Wawel castle. In addition, the leat waters supplied defensive moat around the Old Town at the Planty today, and its numerous backwaters provided additional barrier to the enemy.
This semi-natural defense system of the city was destroyed along with the drinking water system by the Swedes during the flood attack in 1655. As a result, until the early twentieth century Cracow citizens were provided with water only directly from wells.
The decision bury the leat's trough was taken after the flood in 1903, during which it caused the most damage in the city center. In the years 1910-1912 the Rudawa river was redirected to its present embanked channel escaping into the Vistula River in the vicinity of the Norbertine monastery. The channel was created earlier in the seventeenth century to supply water monastic granges and fish ponds.
In the years 1964-1966 Royal Mlynowka was largely buried, partially canalized and partly maintained in its open trough. In its place are green areas with parks and trees commemorating the historical course the river.
