Pieniny to najbardziej skomplikowana i zagadkowa pod względem geologicznym grupa górska w całych Karpatach. Słynące z Trzech Koron, Sokolicy i Przełomu Dunajca pasmo jest bowiem tylko niewielką częścią większej struktury, zwanej Pienińskim Pasem Skałkowym i ciągnącej się pod powierzchnią ziemi od Wiednia aż po Rumunię. Jakby tego było mało, Pieniny odróżniają się też od reszty Karpat za sprawą swojej nietypowej budowy – nie dość, że znaczna część tutejszych skał to wapienie, to jeszcze nie brak w okolicy gór wulkanicznych. Wśród okolicznych pasm beskidzkich, których głównym budulcem jest piaskowcowy flisz, Pieniny są więc prawdziwym ewenementem i naukowcy od lat spierają się, w jaki właściwie sposób góry te powstały.
Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, proces kształtowania się Pienin przebiegał w kilku etapach. Wszystko zaczęło się w triasie, kiedy to w miejscu dzisiejszych Pienin znajdowało się morze. Na jego dnie zbierały się osady, które z czasem utworzyły najstarsze z pienińskich skał. Ze szczątków organicznych powstały wapienie, kształtowały się również margle, łupki, piaskowce i radiolaryty. Pod koniec kredy dno morskie uległo wypiętrzeniu i pasmo Pienin (a właściwie Prapienin) po raz pierwszy wyłoniło się na powierzchnię. Większość skał, z których dziś zbudowane są Pieniny pochodzi właśnie z okresu kredy oraz poprzedzającej ją jury, kiedy to na dnie morza gromadziły się osady wapienne. W paleocenie cały proces nagle się odwrócił i Pieniny znów znalazły się pod powierzchnią morza. Na jego dnie znów gromadziły się osady, z których natura tym razem tworzyła głównie formacje fliszowe. Ukształtowane w ten sposób Pieniny kolejny raz uległy wypiętrzeniu i znów (teraz już ostatecznie) znalazły się powierzchni. Doszło do tego na przełomie oligocenu i miocenu ok. 24 mln lat temu.
Podczas ostatniego etapu formowania Pienin do głosu doszła też aktywność wulkaniczna. Przez pęknięcia z skorupie ziemskiej na powierzchnię wydostała się magma. Jej zastygłe skupiska ulegały stopniowemu wypiętrzaniu wraz z resztą pasma i utworzyły górujące dziś nad Szczawnicą szczyty Jarmuty i Bryjarki, a także górę Wdżar na granicy Pienin i Gorców. Dzięki procesom wulkanicznym powstały też źródła wód mineralnych, którymi raczą się dziś szczawniccy kuracjusze. W tym samym czasie zaczynał się również kształtować Przełom Dunajca. Początkowo Dunajec płynął spokojnie na wysokości dzisiejszych szczytów i prawdopodobnie w niczym nie przypominał typowo górskiej i miejscami rwącej górskiej rzeki, jaką jest obecnie. Trwające cały czas wypiętrzanie pasma, a także stopniowe wcinanie się Dunajca w wapienne podłoże sprawiły jednak, że z czasem rzeka znalazła się na obecnym poziomie i stworzyła głęboki przełom. Ten sam, przez który płyną dziś flisackie łodzie, i nad którym wznoszą się skaliste szczyty Trzech Koron i Sokolicy.
Ostatnią z pienińskich ciekawostek geologicznych jest też to, że w okresie czwartorzędu góry te nie uległy zlodowaceniu. W Pieninach nie znajdziemy przez to charakterystycznych śladów lądolodu, które tak licznie występują np. w pobliskich Tatrach. Brak zlodowacenia miał też ogromny wpływ na ukształtowanie się niezwykłej szaty roślinnej. Kolejnego cudu natury, dzięki któremu Pieniny są górami tak wyjątkowymi.
W miejscu koordynatów znajdują się specyficzne formy geologiczne występujące w Pieninach:
A. Radiolaryt - górna jura ok. 160-150 milionów lat.
B. Czerwony wapień bulasty - górna jura-dolna kreda ok. 145-130 milionów lat.
C. Biały wapień pieniński - górna jura-dolna kreda ok. 145-135 milionów lat.
D. Biały wapień krynoidowy - górna jura - ok. 170-140 milionów lat.
E. Czerwony wapień bulasty - górna jura - ok. 170-140 milionów lat.
F. Zielone plamiste i czerwone margle - górna kreda ok. 100-80 milionów lat.
G. Czerwony wapień bulasty - górna jura-dolna kreda ok. 145-130 milionów lat.
H. Zlepieniec - górna jura-paleocen ok. 70-60 milionów lat.
Zadania:
1. Odszukaj wskazane formy geologiczne. Z tablic odczytaj i podaj miejsca gdzie te formy pozyskano.
2. W okolicy występują również góry pochodzenia wulkanicznego. Jaki materiał jest ich głównym budulcem?
3. W czwartorzędzie występowało zlodowacenie. Jaki miało to wpływ na powstanie Pienin?
4. Jest to piękne miejsce więc zrób zdjęcie, bo warto i umieść w logu. Jest to oczywiście zadanie opcjonalne.
Zaloguj znalezienie i wyślij odpowiedzi. Jeśli będzie coś nie tak skontaktuje się z Tobą celem korekty.
Logi bez wysłanych odpowiedzi będą kasowane!