Agat (gr. agathos – 'dobry') – półszlachetny minerał, wielobarwna, wstęgowa odmiana chalcedonu, skrytokrystalicznej postaci krzemionki (SiO2). Nazwa pochodzi od rzeki Achates (dzisiaj Dirillo) w południowej Sycylii we Włoszech, gdzie wydobywano go już w starożytności.
Powstaje jako wypełnienia pustek skalnych, głównie w obrębie skał wulkanicznych.
Geoda to pusta przestrzeń masy skalnej wypełniona minerałem. Powstaje wskutek krystalizacji minerałów w wolnych, pustych miejscach w skałach. Przestrzenie te mają często owalną formę, a na ścianach takiej kulistej wnęki tworzą się najpierw współśrodkowe warstwy, następnie szczotki kryształów skierowanych swoimi końcami ku środkowi geody.
Najczęściej geody tworzą się w skałach wulkanicznych kiedy pęcherzyk gazu zostaje uwięziony w stygnącej lawie. Tego typu geody mają kształt owalny o średnicy od kilku milimetrów do kilkunastu metrów. W tego typu pustym obszarze woda niosąca rozpuszczone substancje mineralne powoduje ich osadzanie na otaczających je ścianach. Z tego powodu kryształy mogą rosnąć bez ograniczeń przez wiele milionów lat i mogą osiągać bardzo duże rozmiary.
Nowy Kościół i Różana to jedne z najbardziej znanych miejsc występowania agatów. Niniejszy earthcache pokaże Ci skały w których występują, jednak warto zapoznać się jeszcze ze sposobem powstania dwóch typów znajdowanych tu agatów.
Pierwszy typ związany jest z melafirami. Utworzyły się one z law wylewających się na powierzchnię ziemi, gdzie w wyniku odgazowania wykształciły się w nich pęcherze pogazowe. Miały one wówczas kształt kulisty, niekiedy spłaszczony. W miarę stygnięcia lawy, schładzania, do wnętrza pustek pogazowych dostawać się mogły roztwory hydrotermalne. Za ich przyczyną w pęcherzach odkładały się na początku minerały krzemianowe. Następnie do pęcherzy tych mógł wnikać kwas krzemowy, który stopniowo krystalizował, tworząc chalcedon.
Drugi typ agatów związany jest z porfirami czyli ryolitami. Wtedy to w plastycznej, gorącej, bardzo lepkiej lawie poprzez oblepianie zaczątkowych prakryształów powstawały obszary lawy o innej gęstości niż lawa, w której się znajdowały. Te skupiska kryształów w czasie naprzemiennego ochładzania i podgrzewania lawy przypowierzchniowej obracały się i zmieniały swoje położenie przestrzenne, oblepiały się, sklejały się, a nawet wchłaniały jedna drugą. Podgrzewanie powodowało powstawanie w nich pęcherzy gazów. Te puste przestrzenie (pustki agatowe) wypełniały się roztworami, w których krystalizowało wiele minerałów, np. kalcyty. Jeśli przeważającym wypełniaczem było Si02 w postaci krzemionki o strukturze włóknistej i porowatej, to powstawała agatofiza zwana popularnie bułą agatową. W te właśnie pory wykrystalizowanego żelu krzemionkowego w ostatnim stadium dostawały się pigmenty, którym zawdzięczamy zróżnicowanie kolorów w agatach.
Przez profil wyślij odpowiedzi na poniższe pytania. Nie musisz czekać na moją zgodę na logowanie, jednak pamiętaj że logi bez uprzednio wysłanych odpowiedzi będą kasowane.
1. Czym różni się agat od geody??
2. Dlaczego agaty z buł agatowych nie są kuliste?
3. Poświęć chwilę by poszukać jakiegoś odłamka skały z pustką pogazową. Nie musisz mieć dużo szczęścia by znaleźć fragment z kryształami w środku. Jakiego koloru kryształy występują w tych skałach?
4. OPCJONALNIE: Możesz załączyć zdjęcie swoje lub gpsa; może też znajdziesz jakiś agat? Proszę nie zamieszczaj zdjęć odpowiadających na pytania.
Cechy fizyczne agatu to duża twardość - 6,5-7 w skali Mohsa i przełam muszlowy z bardzo ostrymi krawędziami. Charakteryzuje się woskowym połyskiem. Minerał nie posiada łupliwości. Tworzy kryształy w układzie trygonalnym. Jego gęstość waha się między 2,58, a 2,64g/cm³
Największa na świecie ametystowa geoda ma trzy metry wysokości i waży 2,5 tony. Wydobyta w Urugwaju dziś znajduje się w prywatnej kolekcji w Atherton w Australii.