Będziesz przebywał na terenie Wolińskiego Parku Narodowego.
Pamiętaj
- dozwolone jest poruszanie się tylko po wyznaczonych szlakach; zarówno pieszo jak i rowerem
- na terenie parku obowiązuje zakaz wprowadzania psów
- nie wolno zrywać ani niszczyć roślin, grzybów, runa leśnego
- zaśmiecanie terenu Parku jest zabronione
- palenie ognisk i wyrobów tytoniowych oraz używania źródeł światła o otwartym płomieniu jest zabronione
- zabronione jest płoszenie, łapanie i zabijanie wszelkich zwierząt
zgoda Wolińskiego Parku Narodowego
wsteczna delta Świny
Stojąc na podanych współrzędnych, patrząc z wysokości klifu Wzgórza Zielonka, widzisz przed sobą zielone płaszczyzny, które aż po horyzont poprzecinane są labiryntem kanałów, jeziorek, cieśnin, rozlewisk. To, co przed sobą widzisz, to bardzo rzadka forma geomorfologiczna zwana wsteczną deltą.
Co to jest delta ?
Większość uchodzących do morza rzek ma dwie lub więcej odnóg, którymi jej wody wpływają do morza; takie ujście nazywamy deltą. Także rzeka Odra uchodzi do morza poprzez deltę. Ma ona trzy odnogi; dwie w Polsce - Dziwna i Świna oraz jedną w Niemczech - Piana [Peene]. Te trzy odnogi to cieśniny łączące rozlewisko Odry zwane Zalewem Szczecińskim z Morzem Bałtyckim. Zarówno Dziwna, Świna jak i Piana nazywane są potocznie rzekami, to są one [jak napisałem wcześniej] de facto cieśninami.
Jak tworzą się delty ?
Każda rzeka niesie ze sobą ogromne ilości materiału organicznego i nieorganicznego; szczątki roślin, drzew, piasek itp. Wszystko to praktycznie trafia do morza, część osadza się po drodze. Gromadzenie się piasku i mułu w pobliżu ujścia rzeki do odbiornika w ciągu setek czy tysięcy lat powoduje tworzenie się w nurcie rzeki wysepek, mielizn, które z biegiem czasu powodują rozdzielenie się głównego koryta rzeki na dwie, trzy lub więcej odnóg, tworząc omawianą deltę. Szczególnie takie zjawiska zachodzą wtedy, gdy rzeka i odbiornik nie są zbyt głębokie, gdy pływy [przypływy i odpływy] morza są niewielkie.
Wiemy już, czym jest i jak powstaje delta rzeki.
Teraz postaram się wyjaśnić, dlaczego ten unikalny w Polsce obszar cieśniny Świny zwany jest deltą wsteczną i jak powstał.
Około 7 tysięcy lat temu ujście Odry do morza odbywało się tylko jednym korytem i miało 13-15 kilometrów szerokości. Piasek wypłukiwany przez morze z klifów znajdujących się zarówno po wschodniej jak i zachodniej stronie na skutek prądów morskich i częstych, silnych północnych wiatrów powodował osadzanie się piasku na tym obszarze. Tworzyły się narastające mierzeje od strony wyspy Wolin i Uznam, które w końcu prawie połączyły się. Tylko wody rzeki Odry nie pozwoliły na ich połączenie; jej wody wtłaczały się do Bałtyku przesmykiem szerokim na 300-500 metrów.
I właśnie tym przesmykiem, podczas silnych sztormów i północnych wiatrów, które występowały bardzo często, morze wtłaczało swoje wody do istniejącej wtedy Zatoki Szczecińskiej poprzez Świnę. To zjawisko tak zwanej cofki. Odra płynęła wtedy odwrotnie, "wstecz"; zamiast do morza płynęła w głąb lądu. Wdzierające się wody morskie niosły z powrotem do rzeki materiał piaszczysty, namuły itp. - zaczęły się tworzyć liczne wysepki, tworząc deltę zwaną wsteczną, gdyż powstawały, kiedy wody rzeki płynęły "wstecz". To zjawisko obserwuje się także obecnie.
W ten właśnie sposób powstała wsteczna delta Świny, którą tworzy obecnie kilkadziesiąt wysepek; teren o bardzo pięknej, zróżnicowanej i niecodziennej topografii, wartej zobaczenia.
Można więc rzec, że Odra ma dwie delty - delta rzeki wytworzyła się nie tylko przy jej ujściu do morza, co jest rzeczą oczywistą i normalną, ale także w miejscu, gdzie wody Odry wpływają z Zalewu do cieśniny Świny.
Ten gwałtowny, burzliwy okres zamykania się ujścia Odry, przekształcania się Zatoki Szczecińskiej w przepływowe jezioro zwane obecnie Zalewem Szczecińskim, tworzenie się wstecznej delty Świny trwał kilkaset lat. Później, na skutek stabilizacji rozwoju Bałtyku, wymienione procesy bardzo spowolniły i po upływie kolejnych 3000 lat wniosły już niewiele zmian do obecnego krajobrazu. Po wykopaniu w 1890 roku Kanału Piastowskiego, zaobserwowano zakłócenie procesów hydrogeologicznych ujścia Odry i zjawisko akumulacji wstecznej delty praktycznie ustało, ponieważ wody morskie podczas cofki tłoczone są w kierunku Zalewu Szczecińskiego najkrótszą i prostą drogą jaką jest wspomniany Kanał. Tylko niewielka ilość wody z cofki trafia do starego koryta Świny, a więc ilość niesionych namułów i innych materiałów jest niewielka, co nie sprzyja ich osadzaniu się i kumulowaniu w obszarze wstecznej delty.
Rozlewiska delty Świny to krajobraz zupełnie pierwotny, uformowany przez siły przyrody na przestrzeni tysięcy lat. Obecnie obszar wstecznej delty Świny zajmuje powierzchnię około 3000 hektarów. Tworzy go archipelag unikalnych wodno-błotnych, podmokłych, bagnistych niezamieszkanych wysepek, szuwarów, rozlewisk, cieśnin.
Nazwy wysepek mają historyczne pochodzenie. Możemy tu spotkać wyspy: Wydrza Kępa, Zajęcze Łęgi, Koński Smug, Warne Kępy, Trzcinice, Gęsia Kępa, Wielki Krzek i inne.
Delta Świny to jedno z ważniejszych naturalnych siedlisk ptaków w Polsce, uznane przez BirdLife International za Europejską Ostoję Ptaków (IBA). Na jej terenie stwierdzono występowanie około 240 gatunków ptaków, w tym 160 gatunków, które odbywają tu lęgi. Gnieździ się tutaj blisko 1% polskiej populacji lęgowej bielika. Ptasią "ikoną" Delty jest wodniczka - niepozorny ptak wróblowaty, którego populacja w skali świata wynosi nie więcej niż 20 000 samców. Delta Świny stanowi w skali Europy ogromne zimowisko dla ptaków. Wiosną i jesienią można spotkać wielotysięczne stada różnych migrujących gatunków. Ze względu na wyjątkowe walory przyrodnicze Delta Świny wraz z resztą obszaru ujścia Odry została w 1993 roku uznana przez Międzynarodowe Towarzystwo Przyjaciół Przyrody (Naturfreunde Internationale-NFI) stowarzyszone z UNESCO, "Krajobrazem Roku 1993-94". Ze względu na bioróżnorodność oraz unikalne walory krajobrazowe obszar Delty Świny o powierzchni około 1700 ha włączony został w 1996 roku do Wolińskiego Parku Narodowego.
ZADANIA
1. Jak sądzisz - czy w ciągu najbliższych kilkuset lat nastąpi połączenie się części wysp wstecznej delty Świny ? Uzasadnij swoje zdanie.
2. Zdecydowana większość wysp rzecznych ma mocno podłużny kształt [dłuższe boki są równoległe do nurtu rzeki]. Spójrz na deltę Świny - czy i te wyspy są podłużne [wzdłużne w stosunku do nurtu]? Czym to jest spowodowane ?
3. Wszystkie wyspy wstecznej delty porośnięte są niską roślinnością. Jak możesz zauważyć, nie ma tu wysokich trzcin, krzewów, drzew. Napisz, co Twoim zdaniem, jest tego przyczyną.
4. Zrób zdjęcie swojej osoby lub swej dłoni na tle wstecznej delty i dołącz podczas logowania.
Wykorzystano materiały:
- http://www.wolinpn.pl/
- http://www.zalew.org
- Łabuz Tomasz A., wyniki badań autora zawarte w magisterium
- materiały Urzędu Miasta Świnoujścia
- wiedza własna autora