Aby zalogować znalezienie tego EarthCache, musisz udać się pod wskazane współrzędne, odpowiedzieć na poniższe pytania. Odpowiedzi proszę wysyłać za pomocą profilu. Nie trzeba czekać na odpowiedź, można od razu logować. Pamiętajcie proszę, że logi bez podesłanych odpowiedzi będą kasowane.
Pamietaj! Znajdujesz się na terenie rezerwatu - aby rozwiązać EarthCache nie musisz schodzić ze ścieżki.
Góra Zelejowa wraz z Zamkową tworzą dwa przeciwległe skrzydła antykliny chęcińskiej (wypukłej części fałdu), formy powstałej w czasie fałdowania się warstw skalnych obecnych Gór Świętokrzyskich. Świadczą o tym bliźniacze warstwy skalne, z których wzgórza te są zbudowane. Pierwotnie znajdowały się one na przeciwległych krańcach jednego wzniesienia. W środkowej części starej, ściętej przez erozję antykliny odsłaniają się zawsze skały starsze niż te, które budują jej skrzydła. Centralną jej część budują skały kambryjskie - pofałdowane miękkie łupki i cienkoławicowe piaskowce, które miejscami odsłaniają się w Dolinie Chęcińskiej. Zewnętrzne części, czyli skrzydła antykliny zbudowane są z twardszych dewońskich dolomitów i wapieni. Są znacznie wychylone, miejscami prawie do pionu.
Wapień to skała osadowa pochodzenia organicznego zbudowana głównie z węglanu wapnia. Skały wapienne mogą powstawać w wyniku nagromadzenia się węglanowych szczątków zwierzęcych i roślinnych na dnie zbiorników wodnych. Olbrzymią rolę w tym procesie odgrywają mięczaki (małże, ślimaki), ramienionogi, koralowce, szkarłupnie, mszywioły, niektóre grupy glonów i pierwotniaków (otwornice). Następnie luźny osad wapienny ulega przekształceniu w zwięzłą skałę.
Wapienie to skały, które dużo mówią o pochodzeniu i ewolucji skorupy ziemskiej. Są najważniejszym świadectwem płytkich mórz, które w fanerozoiku pokrywały znaczną część naszej planety. Ponieważ zwykle zawierają skamieniałości (niektóre są zbudowane wyłącznie z nich), są najlepszą dokumentacją ewolucji świata organicznego.
Wapienie pozbawione domieszek są białe, jednak stosunkowo często mamy do czynienia z wapieniami zabarwionymi, które reprezentować mogą pełną gamę kolorów (biały, beżowy, jasnoszary, żółty, czerwony, brązowy, ciemnoszary, niebieskoszary, czarny). Wapień łatwo ulega wietrzeniu chemicznemu, prowadząc do powstania zjawisk krasowych, które również można tu podziwiać.
Przyglądając się powierzchni skał w wielu miejscach można zauważyć skupiska skamieniałości. Głównie są to trochity liliowców, spotkać tu też można kolonijne koralowce. Warto również zwrócić uwagę na liczne żyły kalcytowe kolorowo zabarwione wiśniowym hematytem z zielonkawymi i niebieskimi wpryskami minerałów miedzi. Całkiem dorodne kryształy kalcytu mają zabarwienie od białego przez białozielony, zielonoszary i białoróżowy do ciemnoczerwonego. Noszą nazwę różanka zelejowska. Największe żyła kalcytu, dochodziły do szerokości około 10 m. Żyły na Zelejowej można znaleźć właściwie w każdym fragmencie skalnym. Powstały na skutek krążenia wód w spękaniach skały. Gorące wody wędrujące ku górze z głębi ziemi (procesy hydrotermalne) rozpuszczały stopniowo węglan wapnia znajdujący się w głębszych warstwach. Następnie, podczas przedostawania się ku górze i jednoczesnego ochładzania z roztworu, wytrącał się kalcyt.
Rys. 1. Przekrój geologiczny przez Dolinę Chęcińską ukazujący strukturę antykliny chęcińskiej (na podstawie Stupnicka E, Stępień-Sałek M., 2001)
ZADANIA
1. Opisz swoimi słowami proces powstawania skały wapiennej.
2. W którym kierunku geograficznym nachylone są warstwy i pod jakim kątem?
3. Na podstawie informacji z listingu i wykonanych doświadczeń opisz właściwości widocznego tu wapienia:
a) jaki ma kolor
b) określ twardość: można zarysować paznokciem, można zarysować dopiero miedzianym drutem, czy można zarysować dopiero stalowym nóżem
c) jaką mają wielkość ziaren
d) polej skałę niewielką ilością octu - czy zachodzi reakcja? Jeśli nie, spróbuj zarysować skałę tak, aby uzyskać trochę proszku i polej ją octem. Czy proszek reaguje z octem?
4. Załącz do logu zdjęcie siebie lub Twojego GPSa - opcjonalnie.