Rijksdriehoeksmeting.
Iedereen krijgt wel eens met kaarten te maken. Niet altijd staat men er bij stil dat er een meetkundig verband bestaat tussen al die kaarten.
Bij de oprichting van het Kadaster in 1832, waarbij het hele land werd opgemeten, kende men nog geen landelijk coördinatensysteem.
De metingen gebeurden per gemeente in een plaatselijk stelsel waarbij een rechthoekig assenstelsel werd geconstrueerd met de voornaamste toren van de stad als middelpunt.
Na jaren bleek dat er aan de randen van de gemeenten aansluitproblemen ontstonden. Het waren allemaal losse eilandjes en men kreeg behoefte aan een landelijk coördinatensysteem waarmee een totaal verband tussen al die eilandjes werd bereikt.
Eind 19e eeuw ontstond daarom het stelsel van de Rijksdriehoeksmeting, een basisnetwerk van driehoekspunten over heel Nederland.
Dit landelijke stelsel was in 1928 voltooid.
De Rijksdriehoeksmeting of het RD-stelsel bestaat uit een assenstelsel met als centrum de toren van de Onze Lieve Vrouwekerk in Amersfoort.
Met behulp van driehoeksmetingen werden de coördinaten van vrijwel alle torens (of andere bouwwerken) van Nederland berekend, d.w.z. de afstanden naar de X- en de Y-as.
De "Bijhoudingsdienst" van de Rijksdriehoeksmeting werd belast met de bijhouding en controle.
Bij een driehoeksmeting wordt gebruik gemaakt van de wetenschap dat, als een zijde van een driehoek en twee hoeken bekend zijn, je ook de overige elementen kunt berekenen.
Op deze wijze kun je een heel net van driehoeken berekenen door slechts 1 zijde te meten.
De hoekmeting gebeurde met nauwkeurige theodolieten.
De lengte van de benodigde driehoekszijde werd afgeleid van een eerder gemeten basis bij Bonn en in 1913 gecontroleerd door een basismeting van 4 km bij Stroe op de Veluwe.
Nadeel van de Rijksdriehoeksmeting was het gegeven dat Nederland verdeeld werd in 4 kwadranten waardoor plus- en mincoördinaten ontstonden. Lastig bij het berekenen van afstanden tussen plaatsen die in meerdere kwadranten lagen en ook een bron van vergissingen.
In 1970 kwam daarin verandering, men verschoof de beide assen zodanig dat het assenstelsel geheel buiten Nederland kwam te liggen (ergens in de buurt van Parijs).
De coördinaten van Amersfoort werden toen X =155000; Y= 463000
Het tegenwoordige net van driehoekspunten omvat ca. 5600 punten op onderlinge afstand van ca 2,5 km.
Bij het Kadaster in Apeldoorn is een coördinatenlijst van alle punten verkrijgbaar.
De controlemetingen van de RD- "Bijhoudingsdienst" gebeuren tegenwoordig m.b.v. GPS.
Door de GPS-metingen werd het ook mogelijk de RD-punten in hoogte te bepalen waarmee sprake is van een 3D-netwerk.
Voor de Nederlandse basisregistraties is RD nog steeds volop in gebruik.
Zo worden bijvoorbeeld in Nederland alle nieuwe objecten vastgelegd. Op het horizontale vlak gebeurt dat in RD (Op het verticale vlak in NAP).
Om deze nieuwe objecten vast te leggen worden deze gerelateerd aan punten die al in de Rijksdriehoeksmeting bij het kadaster bekend zijn. Traditioneel zijn dit RD-punten die in het terrein zichtbaar zijn zoals torenspitsen of zoals de meetbouten.
In de eerste jaren van geocaching was er een Nederlandse meetpuntenjacht en waren er ook virtuele caches met meetpunten als onderwerp.
Tegenwoordig speelt men dat spel via waymarking.com, waar ook meetpunten van de Rijksdriehoeksmeting te vinden zijn.
Bij een verzoek tot plaatsing van een geocache moeten bij sommige natuurbeheerders, ook vandaag de dag, de coördinaten in RD worden aangeleverd.
Daarnaast worden RD coördinaten nog wel eens gebruikt bij opgaven om nieuwe waypoints te bepalen, omdat je er beter, in afstanden, mee kunt rekenen dan met het, bij geocaching in gebruik zijnde, WGS84.
Na de verschuiving heeft Amersfoort zijn betekenis als nulpunt dus verloren.
Om de historische waarde in ere te houden heeft men in 1996 in de voet van de Onze Lieve Vrouwetoren een kunstwerk geconstrueerd, een metalen plaat in een gat diep onder de vloer van de kerktoren.
Een laserstraal prikt vanuit de toren het precieze oude nulpunt aan, wat geacht wordt te liggen op een denkbeeldig referentievlak 1200 meter daaronder.
Aan de buitenkant van de toren zit een toegankelijke meetbout en in het plaveisel bij de toren zijn een x-en ij-as aangebracht ,die deels naar het middelpunt van de toren loopt. Het deel van het kunstwerk in de toren is helaas niet vrij toegankelijk (slechts bij rondleidingen via de VVV kun je even naar binnen glippen om een kijkje te nemen).
In Nederland zijn er nog overal actief in gebruik zijnde meetpunten te vinden, die zich kenmerken door meetbouten die in de muren van gebouwen en andere objecten zijn geplaatst. Dat is ook het geval in en rond Amersfoort, maar niet alle meetpunten zijn vrij toegankelijk.
Voorbeelden van toegankelijke meetpunten zijn:
Alleenstaande toren Oud-Leusden
RD-coördinaten: X:153984 Y:460344
Meetbout in dichtgemetselde doorgang
R.K.Kerk. Leusden-Centrum
RD-coördinaten: X:157757 Y:460522
Meetbout in de zijbeuk toren aan de noordzijde
R.K.Kerk Hoogland
RD-coördinaten: X:154757 Y:466903
Meetbout in de achterkant eerste zijbeuk zuidzijde
R.K.Kerk Hooglanderveen
RD-coördinaten: X:158097 Y:466621
Meetbout in de zuidoost- zijde voorportaal
Viaduct Amsterdamseweg
RD-coördinaten: X:152273 Y:463765
Meetbout in het zuidelijk landhoofd van het viaduct aan de wegzijde (! druk punt).
Kasteel Stoutenburg
RD-coördinaten: X:159316 Y:462724
Meetbout in het ronde gedeelte van de toren, ten zuiden van de hoofdingang (alleen tussen zonsopgang en zonsondergang).
De Taak.
LEES A.U.B. ZORGVULDIG! WANNEER DE TAAK NIET VOLLEDIG WORDT UITGEVOERD DAN WORDT UW LOG VERWIJDERD.
1. Zoek de meetbout (zie spoilerfoto voor een voorbeeld) in de muur van de Onze Lieve Vrouwetoren en maak een foto van deze meetbout met je gps erbij waarop de coördinaten (zichtbaar) in RD zijn aangegeven.
2. Vind binnen een straal van 5 km rondom de toren nog zo'n bout en maak nog een foto met gps en RD coördinaten (zichtbaar) in beeld. (zie voorbeelden van meetpunten in de vorige paragraaf van de tekst)
(Let op!: Foto's van NAP bouten worden niet geaccepteerd. Toevoeging: 05-03-2018)
3. Zet deze twee foto's bij je log (geen mail a.u.b.).
De foto mag best een klein stukje van het te fotograferen object af zijn, maar let er op dat de RD coördinaten (die dan natuurlijk ook wat afwijken) op de gps zo leesbaar mogelijk zijn.
!!! Kom voorbereid; Zorg er voor dat je datgene meebrengt dat nodig is om voornoemde taak te kunnen uitvoeren (Zoals een extra camera en/of een app).
Er zijn verschillende gratis apps verkrijgbaar. Zoekterm: rijksdriehoekscoordinaten.
Wanneer je met meerdere teams samen komt en je wilt als zelfstandig team loggen, dan zal je ook zelfstandig de taak uit moeten voeren. Niet naar de log van een ander team verwijzen en je eigen foto's bij je log zetten.
NB: De binnenstad van Amersfoort is vrijwel niet bereikbaar met de auto. Zoek een (veelal betaalde) parkeergelegenheid aan de rand van het centrum (voor invaliden met kaart, gratis bij het stadhuis).
(10-08-2018) Nog een paar opmerkingen:
RD meetpunten bevinden zich niet op de grond. Kijk voor de juiste bout naar de spoilerfoto.
Wanneer er (tijdelijk) een meetbout bedekt is, zoek dan a.u.b. een andere bout om te fotograferen. Vermijd beschadigingen, vragen en klachten.
Vervang elementen van de taak niet door screenprints, knuffeldieren, tekeningen enzovoort, in beeld te brengen.
Veel plezier,
Sivota
English (short)
The background story of this cache is about the origin of the Rijksdriehoeksmeting (Dutch Grid - In coordinates: X: (6 digits) Y: (6 digits)).
The maps of the Netherlands are made using measurements in triangles since 1928.
Measurements in triangles are based on the principal that if one has the data of one side and two corners of any triangle, one can calculate the other elements.
The Netherlands was divided into four quadrants and Onze Lieve Vrouwe-tower in Amersfoort became ground zero of these measurements in Dutch Grid until 1970.
After that year ground zero was shifted (it is now in France), because the measurements taken from this point (the tower of Amersfoort) had both negative and positive outcomes of the coordinates.
That wasn't very practical in making calculations and also became a source of mistakes.
Dutch grid is still used in all basic registrations today. For example: All new build objects are measured using the known measure points, such as church towers and measurement bolts.
As a reminder of the tower serving as ground zero of the Dutch Grid, a work of art was created in the floor of the Onze Lieve Vrouwe-tower at the point where the X axis and the Y axis crossed. (not always accessible, but you can take a peek when the door is open).
In geocaching once in a while Dutch Grid is used to make calculations of waypoints in multi-caches. When asking permission to place a cache, one sometimes has to deliver the coordinates in Dutch Grid to the landowner.
Dutch Grid measure points occasionally were subject of early virtual caches and also part of a hunting game. Most Dutch Grid measure points are currently found on waymarking.com.
The task:
PLEASE READ CAREFULLY! IF THE TASK IS NOT PERFORMED COMPLETELY, YOUR LOG WILL BE DELETED.
1. You must visit the Onze Lieve Vrouwe-tower, find the bolt in the wall and make a photo of it and your gps with the coordinates in Dutch grid (clearly visible).
In and around Amersfoort one can find measurement bolts of Dutch Grid in several buildings.
In the Dutch text I've given six examples of accessible points with the coordinates in Dutch Grid.
2. You must visit one of aforementioned points, search for the bolt (see spoiler picture) and make a photo of the bolt and your gps with the coordinates in Dutch grid (clearly visible).
(You can also try and find another measurement bolt, but it has to be one that is still used and it has to be one within a radius of 5 kilometers from the Onze Lieve Vrouwe-tower and can not be other types of bolts, for instance with the letters NAP written on them)
3. Post those two photos with your found log (no mail please).
It doesn't matter if the photos are made a short distance away, but make sure the coordinates are visible in your photos. (that's what makes the find count).
Come prepared with whatever you need to performe the task (Like an extra camera or gps or an app that can be changed into Dutch Grid).
There are several free apps available. Search query: rijksdriehoekscoordinaten.
When visiting with multiple teams, the ones who want to log separately will all have to accomplish the task. Do not refer to another team, but post your own photos.
You will need to find a (mostly paid) parking space outside of the old town of Amersfoort (Free wheelchair accessible parking spaces (use European certified card) are near the city hall)
(10-08-2018) A few other remarks:
RD bolts are not found on the ground. Look for the right bolt at the spoiler picture.
If something (temporally) covers a bolt, please find another bolt to photograph. Avoid damages, questions and complaints.
Do not replace elements of the task by displaying screenprints, stuffed animals, drawings, etc.
Enjoy,
Sivota
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Virtual Reward - 2017/2018
This Virtual Cache is part of a limited release of Virtuals created between August 24, 2017 and August 24, 2018. Only 4,000 cache owners were given the opportunity to hide a Virtual Cache. Learn more about Virtual Rewards on the Geocaching Blog.